Abonament medyczny dla pracownika - skutki w PIT, CIT, VAT

Firmy zatrudniające osoby na podstawie umów o pracę, umów cywilnoprawnych lub współpracujące z nimi na podstawie umów B2B często oferują im dodatkowe świadczenia nieodpłatnie, częściowo odpłatnie lub odpłatnie. Wśród świadczeń tego rodzaju wyróżnić można pakiety medyczne lub karty multisport. Świadczenia te powodują określone skutki podatkowe w zakresie podatku dochodowego, inne po stronie pracodawcy i inne po stronie pracownika, osoby zatrudnionej na podstawie umowy cywilnoprawnej lub umowy B2B. Ponadto mogą podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Skutki w CIT i PIT

Do najbardziej popularnych i pożądanych świadczeń dodatkowych oczekiwanych ze strony pracownika należą pakiety medyczne. Polegają one na wykupieniu u podmiotu świadczącego usługi medyczne abonamentu, na podstawie którego świadczący usługi medyczne zapewnia uprawnionemu (np. pracownikowi) opiekę zdrowotną. Wartość pakietu, a tym samym i zakresu usług wchodzących w jego skład, może być zróżnicowana. Wynagrodzenie za usługi medyczne określone jest ryczałtowo i nie zależy od liczby faktycznie wykonanych usług. Pracodawca płaci go niezależnie od skorzystania z opieki lekarskiej przez uprawnionego. Przedmiotem świadczenia podmiotu medycznego jest więc gotowość do świadczenia tych usług.

Czytaj też:

Pakiety medyczne dla pracowników a deklaracja VAT

Jak rozliczać i księgować częściowo odpłatne świadczenia na rzecz pracowników

Pakiet obejmuje też świadczenia, do których pracodawca jest zobowiązany i których koszt ponosi. Są to badania wstępne, okresowe, kontrolne i profilaktyczne, o których mowa w kodeksie pracy.

Po stronie pracodawcy

Sposób zaliczania poniesionych przez pracodawcę wydatków na pakiety medyczne w podatku dochodowym regulują art. 22 ust. 1 ustawy o PIT i odpowiednio art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Zgodnie z tymi przepisami wydatki firmy – także te poniesione na świadczenia medyczne dla zatrudnionych lub współpracujących - powinny służyć osiągnięciu przychodów lub zachowaniu albo zabezpieczeniu źródła przychodów. Wydatki poniesione dla zapewnienia opieki medycznej pracownikom osobom zatrudnionym na umowach cywilnoprawnych lub współpracującym z podatnikiem będą więc oceniane przez pryzmat tych przepisów. Oznacza to, że nie można wykluczyć sytuacji, w których nie będzie można się doszukać związku między poniesionym wydatkiem a osiągnięciem, zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła przychodu. Jednak w zdecydowanej większości przypadków świadczenie takie będzie stanowiło po stronie pracodawcy koszt uzyskania przychodów. Potwierdzają to np. interpretacje Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 29 czerwca 2018 r. (0111-KDIB2-1.4010.165.2018.1.AP), z 28 maja 2018 r. (0111-KDIB2-1.4010.138.2018.1.AP), z 21 marca 2017 r. (0461-ITPB3.4510.69.2017.1.JS).

... i uprawnionego

Wartość otrzymanego przez pracownika/współpracownika pakietu medycznego będzie stanowiła przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Zagadnienie to przez wiele lat budziło wątpliwości, aż doczekało się rozstrzygnięcia w formie uchwały pełnego składu Izby Finansowej NSA z 24 października 2011 r. (II FPS 7/10). Wartość tego przychodu będzie odpowiadała cenie zakupu pakietu medycznego w przypadku, gdy jego koszt w całości jest finansowany przez pracodawcę, po pomniejszeniu o wartość świadczeń obowiązkowych, do zapewnienia których zgodnie z przepisami prawa pracy obowiązany jest pracodawca, o czym stanowi art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy o PIT. Zgodnie z treścią tego przepisu wolne od podatku dochodowego są świadczenia rzeczowe i ekwiwalenty za te świadczenia, przysługujące na podstawie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, jeżeli zasady ich przyznawania wynikają z odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Potwierdzają to np. interpretacje Izby Skarbowej w Łodzi z 28 października 2014 r. (IPTPB1/415-434/14-2/MD) czy Izby Skarbowej w Poznaniu z 9 lutego 2011 r. (ILPB1/415-1282/10-4/AGr).

Gdy świadczenie to będzie miało charakter częściowo odpłatny, przychodem dla uprawnionego będzie wartość pakietu medycznego w części sfinansowanej przez pracodawcę.

Przysługuje zwolnienie

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 18, 18a, 19 i 19a o VAT zwalnia się od podatku:

- usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, oraz dostawę towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane, wykonywane w ramach działalności leczniczej przez podmioty lecznicze (pkt 18);

- usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, oraz dostawę towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane, świadczone na rzecz podmiotów leczniczych na terenie ich zakładów leczniczych, w których wykonywana jest działalność lecznicza (pkt 18a);

- usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, świadczone w ramach wykonywania zawodów: lekarza i lekarza dentysty, pielęgniarki i położnej, medycznych, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, psychologa (pkt 19);

- świadczenie usług, o których mowa w pkt 18 i 19, jeżeli usługi te zostały nabyte przez podatnika we własnym imieniu ale na rzecz osoby trzeciej od podmiotów, o których mowa w pkt 18 i 19 (pkt 19a).

Zwolnienie to będzie miało zastosowanie, gdy pomiędzy zakładem opieki zdrowotnej lub przedstawicielem określonego zawodu medycznego a pacjentem wystąpi pracodawca, jako nabywca pakietu medycznego w interesie pracowników, osób zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych lub współpracujących z podatnikiem. Zwolnione od podatku będą tylko te usługi, które służą profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia. Potwierdził to NSA w wyroku z 29 sierpnia 2014 r. (I FSK 1142/13), w uzasadnieniu którego stwierdził: „Powszechnie wiadomo, że przyczyną wprowadzenia zmian w ustawie o podatku od towarów i usług poprzez dodanie art. 43 ust. 1 pkt 19a, było umożliwienie zastosowania zwolnienia głównie przez pracodawców, którzy nabywali tzw. pakiety medyczne, lecz, co najistotniejsze, na rzecz swoich pracowników (osób trzecich) korzystających z nich jako pacjenci". Analogiczny pogląd NSA zajął w wyroku z 11 kwietnia 2014 r. (I FSK 332/13).

Pracodawcy opłacający swoim pracownikom, osobom zatrudnionym na umowach cywilnoprawnych lub współpracującym z podatnikiem pakiety medyczne, przekazują im je odpłatnie (wówczas najczęściej jedynie częściowo) albo nieodpłatnie. W każdym z tych przypadków inna będzie podstawa opodatkowania.

Podstawę opodatkowania VAT świadczeń odpłatnych wskazuje art. 29a ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

Natomiast w razie nieodpłatnego przekazania pakietów medycznych, zastosowanie znajdzie art. 29a ust. 5 ustawy o VAT, zgodnie z którym podstawą opodatkowania jest koszt świadczenia tych usług poniesiony przez podatnika.

Kasy rejestrujące

Na podstawie § 2 ust. 1 rozporządzenia ministra rozwoju i finansów z 20 grudnia 2017 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (DzU poz. 2454 ze zm.;– dalej: rozporządzenie), zwalnia się z obowiązku ewidencjonowania w danym roku podatkowym, nie dłużej jednak niż do 31 grudnia 2018 r. czynności wymienione w załączniku do rozporządzenia. W załączniku tym pod poz. 36 wymienione zostało m.in. świadczenie usług przez podatnika na rzecz jego pracowników.

Istnienie tego zwolnienia potwierdza też treść § 4 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia, który stanowi, że zwolnienie z obowiązku ewidencjonowania, w przypadku świadczenia usług w zakresie opieki medycznej świadczonej przez lekarzy i lekarzy dentystów, będzie miało zastosowanie na warunkach określonych w poz.36 załącznika do rozporządzenia przez podatnika, o którym mowa w art. 8 ust. 2a ustawy o VAT.

Tym samym, w przypadku odsprzedaży pakietów medycznych pracownikom pracodawca będzie zwolniony z obowiązku ewidencjonowania tych usług przy pomocy kas rejestrujących. Dotyczy to wyłącznie sprzedaży na rzecz pracowników.

Rozwiane wątpliwości

Opodatkowanie pakietów medycznych przez wiele lat budziło wątpliwości zarówno w zakresie podatku dochodowego, jak i w podatku od towarów i usług. W podatku dochodowym wątpliwości dotyczące konieczności rozpoznania wartości otrzymanego pakietu medycznego jako przychodu pracownika podlegającego u niego opodatkowaniu rozstrzygnęła uchwała NSA z 24 października 2011 r. (II FPS 7/10).