Żona nie dziedziczy zachowku męża

Taka zasada zapisana została w art. 1002 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link]. [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 28 kwietnia 2010 r. (sygn. III CSK 143/09)[/b] uznał, że przepis ten jest jednoznaczny i nie daje podstaw do innej jego interpretacji .

Krąg zaś uprawnionych do zachowku to zstępni spadkodawcy, czyli dzieci, wnuki, prawnuki, a także małżonek, a gdy spadkodawca zmarł bezpotomnie – również jego rodzice.

W sprawie chodzi o zachowek po zmarłej w 2003 r. Krystynie Cz. Spadkodawczyni testamentem cały swój majątek przekazała Zamkowi Królewskiemu na Wawelu – Państwowym Zbiorom Sztuki w Krakowie. Na majątek ten składały się dzieła sztuki i antyki oraz kamienica położona przy dochodzącej do krakowskiego Rynku Głównego ul. Sławkowskiej.

W testamencie Krystyna Cz. wydziedziczyła jednego ze swych dwu synów, Krzysztofa Cz., czyli pozbawiła go zachowku. Zachowek dla bliskiego wynosi, mówiąc w uproszczeniu, 1/2 tego, co przypadłoby bliskiemu zgodnie z regułami dziedziczenia ustawowego, które obowiązują, gdy nie ma testamentu. Tylko trwale niezdolny do pracy i małoletni ma prawo do równowartości 2/3 schedy spadkowej.

We wrześniu 2005 r. sąd stwierdził nabycie spadku przez Wawel. Synowie Krystyny Cz. – Krzysztof Cz. i Marek Cz. – nie mogąc dojść do porozumienia ze spadkobiercą w kwestii zachowku, wystąpili przeciwko niemu do sądu. [b]Krzysztof Cz. domagał się zachowku w kwocie 100 mln zł. [/b]Sąd uznał, że nie było przewidzianych w art. 1008 k. c. podstaw do wydziedziczenia, i w wyroku wstępnym ustalił, że zachowek mu się należy. Od tego wyroku apelację wniósł pozwany Wawel. Jednakże w 2007 r. postępowanie zostało zawieszone.

[srodtytul]Ugoda po wyroku wstępnym [/srodtytul]

Przed ostatecznym zakończeniem swej sprawy o zachowek zmarł bezpotomnie Marek Cz., który był kawalerem. Jego prawo do zachowku przeszło więc na Krzysztofa Cz. W sierpniu 2007 r. Wawel, uznając wyrok wstępny i roszczenie Krzysztofa Cz. o zachowek, także ten odziedziczony po bracie, zawarł z nim notarialną ugodę. Spadkobierca zobowiązał się do przekazania mu na poczet zachowku przedmiotów o wartości ok. 4 mln zł. Resztę zachowku miał wypłacić Krzysztofowi Cz. po sprzedaniu kamienicy przy Sławkowskiej, w wysokości zależnej od ceny, jaką za nią uzyska.

Krzysztof Cz. zmarł w 2008 r. Spadek po nim nabyła jedyna spadkobierczyni, żona Ewa Cz. Na jej wniosek, jako następczyni Krzysztofa Cz., sąd podjął zawieszone postępowania w sprawie o zachowek. Uznał, że z dniem śmierci Krzysztofa Cz., z braku innych uprawnionych do zachowku po Krystynie Cz., roszczenie o zachowek wygasło. Nie przeszło ono na żonę, bo Ewa Cz. jako synowa spadkodawczyni nie należy do kręgu uprawnionych do zachowku po niej. Uznał też, że ugoda między Wawelem a Krzysztofem Cz. ujawniona po podjęciu zawieszonego postępowania jest bez znaczenia, bo nie stanowi przedmiotu tej sprawy. Sąd II instancji potwierdził wyrok sądu I instancji.

[srodtytul]Przepis jasny, choć wątpliwy [/srodtytul]

W skardze kasacyjnej Ewa Cz. zarzuciła przede wszystkim naruszenie art. 1002 k.c. Sąd Najwyższy skorzystał z przewidzianej w art. 398[sup]8[/sup] [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu postępowania cywilnego[/link] możliwości zwrócenia się do prokuratora generalnego o zajęcie stanowiska co do tej skargi. Ten uznał, że kwestionowany werdykt jest trafny i że skargę należy oddalić.

Taki też był wyrok Sądu Najwyższego. Trzeba się zgodzić – mówił sędzia Jacek Gudowski – że art. 1002 k. c. jest ewenementem nieznanym też wcześniej prawu obowiązującemu na ziemiach polskich. Odnosząc się do kwestii jego zgodności z zagwarantowanym w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=376F785FBB30876F457ADEC8E05057EF?id=77990]konstytucji[/link] prawem do dziedziczenia, zaznaczył, że jej rozstrzygnięcie nie należy do SN (Ewa Cz. wniosła skargę konstytucyjną dotyczącą tego przepisu).

[b]Jednakże art. 1002 k.c. jest jasny i jego treść nie budzi wątpliwości. W ocenie SN przepis ten obejmuje tylko tych spadkobierców, którzy w konkretnej sytuacji są uprawnieni do zachowku po pierwszym spadkodawcy (a więc wspólnie z drugim spadkobiercą), i tych, którzy należą do kręgu uprawnionych in abstracto (na przykład wnuki spadkodawcy).[/b]

Następczyni Krzysztofa Cz. do nich nie należy, a więc jej roszczenie o zachowek nie mogło być uwzględnione – stwierdził sędzia. Zaznaczył też, że ugoda nie była przedmiotem tej sprawy. Nie wykluczył jednak możliwości skonstruowania przez Ewę Cz. przeciwko Wawelowi powództwa opierającego się na tej ugodzie.

[ramka][b]Powody pozbawienia spadku[/b]

[b]Kodeks cywilny w art. 1008 pozwala spadkodawcy na pozbawienie spadkobiercy ustawowego wszelkiej schedy, także zachowku, tylko w trzech sytuacjach:[/b]

- gdy spadkobierca wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,

- gdy dopuści się wobec spadkodawcy albo najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,