Kiedy fiskus może odmówić umorzenia zaległego podatku

Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z 20 stycznia 2011 r. (I SA/Ol 799/10).

Rozpatrywał skargę na decyzję odmawiającą udzielenia ulgi w spłacie zaległości podatkowej w podatku dochodowym od  osób fizycznych. Podatnik zwrócił się do naczelnika urzędu skarbowego o umorzenie kwoty  626 zł.

Wniosek uzasadnił trudną sytuacją życiową i finansową, wskazując, że jest rencistą chorym, trwale i całkowicie niezdolnym do pracy, mieszka samotnie, otrzymuje alimenty od rodziców, ale jego renta również jest pomniejszana o alimenty. Ma też długi u innych instytucji, w związku z czym po uiszczeniu wszystkich opłat na życie pozostaje mu 76 zł.

Organ podatkowy powołał art. 67a §1 pkt 3 ordynacji podatkowej, zgodnie z którym organ podatkowy na wniosek podatnika w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym może umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.

Zastosowanie ulgi w spłacie zaległości jest więc możliwe, gdy przemawia za tym ważny interes podatnika lub interes publiczny albo gdy obie te przesłanki wystąpią łącznie.

Przy czym nawet w przypadku zaistnienia przesłanki ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego organ podatkowy może zastosować ulgę, ale nie musi. Za ważny interes podatnika uznaje się sytuację, gdy z powodu nadzwyczajnych, losowych okoliczności nie jest on w stanie uregulować podatku. Interes publiczny to wartości wspólne dla całego społeczeństwa, takie jak: równość, bezpieczeństwo, zaufanie do organów władzy.

Naczelnik stwierdził, że sytuacja podatnika jest trudna, choroba uniemożliwia mu podjęcie pracy, ale udzielenia ulgi odmówił, argumentując, że podatnikowi umorzono zaległości za poprzednie lata, natomiast jednym z przejawów równości wobec prawa jest to, że każdy płaci podatki. Umorzeniu zaległości sprzeciwia się zatem interes publiczny.

Odwołanie do dyrektora izby skarbowej również nie pomogło. Ten przyznał wprawdzie, że podatnik zasadnie powołuje się na ważny interes w umorzeniu zaległości podatkowej, wskazał jednak, że to rzeczą podatnika jest podjąć wszelkie działania, aby spłacić należności. Z instytucji o charakterze wyjątkowym nie można czynić normy i powszechnego środka pomocy.

Sprawa trafiła do WSA, który zarzucił organom podatkowym błędną wykładnię przepisu. Wskazał, że organ odwoławczy odmówił zastosowania ulgi, ponieważ potwierdził zaistnienie przesłanki ważnego interesu podatnika, ale nie dopatrzył się zaistnienia drugiej przesłanki z tego przepisu, czyli interesu publicznego w umorzeniu zaległości.

Tymczasem obie te przesłanki mają charakter równorzędny. Przy stosowaniu instytucji uznania administracyjnego konstytucja zobowiązuje organy do wyważenia interesu społecznego z indywidualnym interesem strony.

Rozstrzygając zatem wniosek o umorzenie zaległości podatkowej, organ w przypadku zaistnienia przesłanki ważnego interesu podatnika powinien rozważyć, czy byłoby ono zgodne z interesem społecznym. Takiej analizy w sprawie zabrakło. Przeciwstawianie przesłance ważnego interesu podatnika przesłanki interesu publicznego jest natomiast błędem.

Ponadto organ odwoławczy twierdząc, że rzeczą podatnika jest podjęcie wszelkich działań w celu spłaty zaległości, nie wyjaśnił, jakie konkretnie działania może on podjąć w sytuacji całkowitej niezdolności do pracy, a dodatkowo, skoro ustalił, że dochody podatnika nie pokrywają jego wydatków, powinien też zbadać, czy ma on realną możliwość spłaty zadłużenia.

Czytaj także:

- Dla kogo umorzenie podatku?

- Nie masz na podatek, złóż wniosek o ulgę