Urząd skarbowy odpowie za pozbawienie możliwości odliczenia VAT

[b]Potwierdził to także Sąd Najwyższy w wyroku z 25 lutego 2010 r. (I CSK 394/09).[/b]

W sprawie tej pozwanym jest Skarb Państwa – naczelnik urzędu skarbowego, a powodem – przedsiębiorca Antoni L.

[srodtytul]Sprzedaż bez faktury [/srodtytul]

Chodzi o umowy kupna-sprzedaży zawarte w 2004 r., na podstawie których Antoni L. nabył od urzędu skarbowego przejęte przez Skarb Państwa w trakcie postępowań celnych tekstylia o wartości ponad 1,5 mln zł. Strony ustaliły, że na ich rozliczenia nie będzie wpływał VAT. Naczelnik urzędu skarbowego wystawiał nabywcy tylko rachunki, a nie faktury VAT, z adnotacją, że jest podmiotowo zwolniony z VAT.

Po kilku latach okazało się, że jest inaczej, że powinien zarejestrować się jako podatnik VAT i wystawiać faktury. Tak też się stało. W związku z umowami sprzedaży zawartymi z Antonim L. odprowadzono zaległy VAT w kwocie 282 tys. zł.

Antoni L., który się o tym dowiedział, zażądał wydania mu faktur, na których podstawie mógłby odliczyć VAT zapłacony w cenie tekstyliów od podatku należnego w swej dalszej działalności handlowej.

Naczelnik odmówił. Inne zabiegi i interwencje w Ministerstwie Finansów nie dały rezultatu. Przedsiębiorca wystąpił więc przeciwko Skarbowi Państwa – naczelnikowi urzędu skarbowego – do sądu cywilnego z żądaniem odszkodowania równego 282 tys. zł.

[srodtytul]Cena brutto czy netto[/srodtytul]

Twierdził, że wskazana kwota, zapłacona jako VAT, której jednak wskutek uchybienia przepisom przez naczelnika nie mógł odliczyć, jest jego szkodą. Przekonywał, że cena, jaką zapłacił, była ceną brutto, tj. zawierającą w sobie VAT. Urząd twierdził, że było inaczej, że cena ta nie zawierała VAT.

Tak też przyjęły sądy I i II instancji, choć biegła stwierdziła w swej opinii, że cena zapłacona za towary będące przedmiotem spornych transakcji ze względu na swą wysokość zawierała VAT.

Antoni L. przegrał w dwu instancjach. Sądy uznały, że skoro w umówionej cenie VAT nie był ujęty, skoro przedsiębiorca go nie zapłacił, to nie mógł go odliczyć, a zatem nie poniósł szkody.

Niewystawienie faktury VAT i nieodprowadzenie podatku mogło rodzić tylko odpowiedzialność karnoskarbową zobowiązanego do tych czynności naczelnika urzędu skarbowego.

[srodtytul]Nie to roszczenie[/srodtytul]

W skardze kasacyjnej Antoni L. zarzucił naruszenie przepisów [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link]: art. 415, art. 65, określającego, jak tłumaczyć umowy, i art. 56, ustanawiającego zasadę, że czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.

Sąd Najwyższy zmienił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia.

Zgodził się z twierdzeniem Antoniego L., że sąd II instancji, wbrew obowiązkowi, nie rozpoznał zarzutu naruszenia w I instancji art. 415 k.c. o odpowiedzialności za szkody wyrządzone czynami niedozwolonymi (deliktowej). Sądy bowiem rozpoznały tę sprawę jako roszczenie oparte na art. 471 k.c., czyli przepisie o odpowiedzialności za szkody wyrządzone niewykonaniem lub niewłaściwym wykonaniem umowy.

[srodtytul]Część dowodów pominięta[/srodtytul]

Za uzasadniony uznał SN także zarzut naruszenia art. 382 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=9DA97CA64D7C5160B708AF57743B0BC5?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link], zobowiązującego sąd II instancji do orzekania na podstawie całego materiału zebranego w sprawie: w I instancji i w postępowaniu apelacyjnym.

Tymczasem sąd II instancji część dowodów zupełnie pominął – stwierdził sędzia Dariusz Zawistowski. Nie wziął pod uwagę opinii rzeczoznawcy, że wartość wyrażona w cenie obejmowała VAT. To, że VAT został zapłacony, potwierdza pismo z Ministerstwa Finansów.

Pominięcie części dowodów było istotne dla rozstrzygnięcia sprawy – tłumaczył. Sąd bowiem nie uwzględnił ich przy wykładni umowy. Przyjął założenie, że strony mogły dowolnie ustalić, czy VAT od umowy sprzedaży będzie, czy nie będzie płacony.

To całkowicie błędne stanowisko – mówił sędzia. Strony nie mogą decydować, czy cena obejmuje VAT, choć ma on wpływ na jej kalkulację.

[b]Powód został wprowadzony w błąd przez urzędników[/b] – stwierdził. [b]To był obrót cywilnoprawny i urząd skarbowy obowiązany był do zarejestrowania się jako podatnik VAT.[/b]

Nie miał racji sąd II instancji, twierdząc, że niezarejestrowanie się może w tym wypadku rodzić tylko odpowiedzialność karnoskarbową. Przeciwnie, rzutuje także na odpowiedzialność deliktową wobec kontrahenta.

[ramka][b]Odpowiedzialność deliktowa[/b]

Fundamentalna zasada zapisana w art. 415 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] jest taka: kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Ma ona zastosowanie bez względu na inne relacje między poszkodowanym a sprawcą. Jest to odpowiedzialność za skutki czynu niedozwolonego, zwanego też deliktem.

Chodzi o różnego rodzaju czyny niezgodne z prawem, włącznie z przestępstwami i wykroczeniami.