Bezpodstawna skarga może być kosztowna

Tak wynika z [b]uchwały podjętej przez Sąd Najwyższy 13 lipca 2010 r. w powiększonym składzie siedmiu sędziów (sygn. III CZP 29/10)[/b]. Zawiera ona odpowiedź na pytanie prawne pierwszego prezesa Sądu Najwyższego.

Skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia normuje art. 424[sup]1[/sup] § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link]. Przysługuje ona od prawomocnego orzeczenia II instancji, gdy wyrządził on stronie szkodę, a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze przysługujących środków prawnych nie było i nie jest możliwe (bo w danego rodzaju sprawach kasacja nie przysługuje i nie ma podstaw do wznowienia postępowania).

W wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych praw człowieka i obywatela, możliwe jest wniesienia tej skargi także od prawomocnego orzeczenia wydanego w I lub w II instancji, jeśli strony nie skorzystały z przysługujących im środków prawnych.

Jeśli wskutek takiego orzeczenia strona poniosła szkodę, może się domagać rekompensaty. Rozpatrywanie takich skarg należy do Sądu Najwyższego. Wyrok ją uwzględniający nie uchyla nieprawidłowego werdyktu, ale uzyskanie go jest podstawą do zażądania od Skarbu Państwa odszkodowania za szkody wyrządzone orzeczeniem.

[srodtytul]Ostrożnie z przedsądem [/srodtytul]

Do przedstawienia pod rozwagę SN wątpliwości prawnej wyjaśnionej we wskazanej uchwale skłoniła rzecznika rozbieżna praktyka sądów, zwłaszcza w apelacji gdańskiej. Niektóre sądy przy rozpatrywaniu wniosków o ustanowienie z urzędu pełnomocnika do wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia i o zwolnienie z kosztów sądowych [b]w ogóle nie biorą pod uwagę tego, czy skarga ta jest w świetle przepisów dopuszczalna, i uwzględniają wszystkie takie wnioski.[/b] Kierują się w tym względzie orzecznictwem SN, a zwłaszcza uchwałą z 21 września 2000 r., III CZP14/00. Sąd Najwyższy zwrócił w niej uwagę na niedopuszczalność swoistego przedsądu kasacyjnego przy rozpoznaniu wniosku o ustanowienie pełnomocnika dla strony zwolnionej od kosztów sądowych.

Są też jednak orzeczenia odmawiające ustanowienia pełnomocnika z urzędu i zwolnienia z kosztów sądowych z tego powodu, że skarga na niezgodność jest w danym konkretnym wypadku niedopuszczalna i w razie jej wniesienia podlegałaby odrzuceniu. To samo dotyczy skarg, które nie mogą być uwzględnione z powodu braku podstawowej przesłanki: powstania szkody wskutek błędnego orzeczenia. Chodzi zwłaszcza o orzeczenia, które ze swej istoty nie mogły spowodować szkody.

[srodtytul]Przymus adwokacko-radcowski [/srodtytul]

Rzecznik w uzasadnieniu pytania prawnego zwrócił też uwagę na rozbieżności w orzecznictwie SN dotyczącym odmowy zwolnienia z kosztów sądowych, bo ono wskazuje, podobnie jak w kwestii ustanowienia pełnomocnika z urzędu, na potrzebę ostrożnego korzystania przez sądy z tej możliwości. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy istnieje tzw. przymus adwokacko-radcowski, a taki obowiązuje dla skargi kasacyjnej oraz skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Rzecznik pytał o dopuszczalność odmowy ustanowienia pełnomocnika i zwolnienia z kosztów, gdyby skarga na niezgodność była niedopuszczalna z jakichkolwiek przyczyn, a zwłaszcza gdy kwestionowane orzeczenie w sposób oczywisty nie mogło wyrządzić stronie szkody albo możliwe jest uchylenie lub zmiana tego orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych.

Jednakże SN w odpowiedzi ograniczył się do stwierdzenia, że sąd może odmówić zwolnienia strony z kosztów sądowych lub ustanowienia pełnomocnika w celu wniesienia takiej skargi, jeśli z oczywistych względów podlegałaby ona odrzuceniu.