Skarga pauliańska chroni także należności publicznoprawne

Urzędy skarbowe mogą w drodze procesu cywilnego podważać darowiznę bądź sprzedaż, której dłużnik dokonał z ich pokrzywdzeniem

Publikacja: 03.11.2010 03:44

Skarga pauliańska chroni także należności publicznoprawne

Foto: www.sxc.hu

Izabela Lewandowska

Skarga pauliańska chroniąca wierzycieli przed wyzbywaniem się majątku przez dłużników w celu uniemożliwiania egzekucji przysługuje także wierzycielom należności publicznoprawnych, tj. podatków, ceł, składek na ZUS, niepodatkowych należności budżetu.

Wątpliwości co do tego rozwiać powinien ostatecznie [b]wyrok Sądu Najwyższego z 28 października (II CSK 227/10)[/b].

SN zaakceptował w nim wyroki sądów uznające za bezskuteczną wobec Skarbu Państwa darowiznę podatnika zalegającego z zapłatą podatku na kwotę ponad 200 tys. zł. Podarował on córce swoje mieszkanie (czytaj [link=http://www.rp.pl/artykul/4,558341-Fiskus-moze-podwazyc-darowizne-podatnika.html]Fiskus może podważyć darowiznę podatnika[/link] . O uznanie tego za bezskuteczne wystąpił naczelnik urzędu skarbowego.

[srodtytul]Duża ingerencja[/srodtytul]

Pełnomocnik kobiety przekonywał, że skarga pauliańska należności publicznoprawnych nie dotyczy, że dopuszczenie jej dla ochrony tych należności byłoby zbyt dużą ingerencją organów administracji w stosunki cywilnoprawne.

SN był innego zdania. Sędzia Henryk Pietrzkowski, uzasadniając werdykt, zaznaczył, że jest to sprawa precedensowa. SN nie miał dotychczas okazji tak jednoznacznie się wypowiedzieć w tej istotnej kwestii.

[srodtytul]Droga sądowa otwarta[/srodtytul]

– Do 1999 r. przyjmowano – mówił sędzia – że droga sądowa dla ochrony należności publicznoprawnych jest niedopuszczalna, bo nie są to sprawy cywilne w rozumieniu art. 1 kodeksu postępowania cywilnego. Zmienił to [b]Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 10 lipca 2009 r. (sygn. SK 12/99)[/b]. Potwierdził, że sprawa cywilna może dotyczyć także należności, których źródłem jest decyzja administracyjna.

- Jednakże dopuszczenie drogi sądowej nie oznacza jeszcze, że SP na podstawie art. 527 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=1E06A1CBC14E2521B6E7D3217F100787?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] może dochodzić skutecznie ochrony dla takich należności. Między dopuszczalnością drogi sądowej a skutecznością nie ma znaku równości. Jest to wyraz hipokryzji prawniczej. Uważamy więc, że jeśli droga sądowa jest otwarta i spełnione są przesłanki przewidziane w art. 527 k.c., ochronę może uzyskać także wierzyciel publicznoprawny.

Sędzia zaznaczył, że pewne instytucje prawa cywilnego stanowią fundament prawa.

[srodtytul]Obchodzenie prawa[/srodtytul]

Należy do nich zakaz obchodzenia prawa, czerpania korzyści z własnej niegodziwości oraz krzywdzenia wierzycieli. – [b]Jeśli przepisy z danej dziedziny prawa nie przewidują wyspecjalizowanych instrumentów w tym zakresie, trzeba sięgać do prawa cywilnego.[/b] Tak jest właśnie tu. W ordynacji podatkowej nie ma odpowiednika skargi pauliańskiej. Sięgając do k.c., zapobiegamy bezradności państwa, gdy jego wierzyciel ucieka przed odpowiedzialnością – stwierdził sędzia.

[ramka][b]Na tropie nieujawnionych źródeł[/b]

[b]Organy podatkowe w dochodzeniu należności wobec Skarbu Państwa korzystały dotychczas głównie: [/b]

- z informacji znajdujących się w urzędach skarbowych– źródłem ich wiedzy były składane co roku zeznania podatkowe, a także deklaracje w podatku od czynności cywilnoprawnych dokumentujące różne transakcje zakupu (składane np. przez notariuszy w związku z pobraniem przez nich PCC z tytułu nabycia przez konkretną osobę nieruchomości), dokonywane przez osoby niewykazujące w rozliczeniach z fiskusem żadnych dochodów lub – gdy wydatki były znaczne – powołujące się na darowizny dokonane na ich rzecz przez niejednokrotnie nieżyjącego już bliskiego krewnego (dziadka czy babcię);

- z prowadzonych kontroli podatkowych– źródłem ich wiedzy była ujawniana sieć wzajemnych powiązań, istnienia słupów i firmantów, czyli osób, które swoim nazwiskiem firmowały działalność gospodarczą prowadzoną przez kogoś innego (m.in. handel złomem czy telefonami komórkowymi), a także monitorowanie Internetu. [/ramka]