Uznania ojcostwa może być podważane po wielu latach

Z tego powodu Sąd Najwyższy w postanowieniu z 15 kwietnia 2011 r. (sygn. III CZP 12/11) odmówił podjęcia uchwały w sprawie o uznanie za nieważne ojcostwa.

Wanda P. urodziła się w Brzeżanach na terenie dzisiejszej Ukrainy. Jej matka, Zofia, w 1925 r. wyszła za mąż za Jakuba S., który został w 1944 r. zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich. W brzeżańskim Wydziale Rejestracji Aktów Stanu Cywilnego znajduje się dokument mówiący, że Wanda P. urodziła się 16 kwietnia 1946 r. Wpis do ksiąg stanu cywilnego został dokonany na podstawie zgłoszenia matki, a dokumentem potwierdzającym urodzenie dziecka było zaświadczenie lekarskie. Nie wypełniono rubryki dotyczącej ojca dziecka.

Zofia S. kilka lat po wojnie znalazła się jako repatriantka najpierw na Podkarpaciu, potem przeniosła się do Wrocławia. Nie miała aktu urodzenia córki. Z dokumentów z lat 50. wynika, że wówczas jako datę urodzenia córki podawała 15 maja 1945 r. W dowodzie osobistym z 1962 r. córka Wanda została wpisana z datą urodzenia 15 maja 1946 r., a kolejnym wniosku o wydanie dowodu osobistego z 1963 r. podała także tę datę. Jednakże w 1964 r. Zofia S. złożyła przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenie „o zgłoszeniu urodzenia dziecka w terminie spóźnionym", podając, że córka urodziła się 15 maja 1945 r. W latach 50. Zofia S. nawiązała kontakty z Piotrem Z., z którym utrzymywała stosunki intymne, jeszcze gdy mieszkała w Brzeżanach. Piotr Z. od tego czasu uważał się za ojca Wandy i opiekował się nią.

W 1985 r., już po śmierci Zofii S., Piotr Z. uznał przed sądem swe ojcostwo wobec Wandy P., urodzonej 15 maja 1945 r. Oświadczył, że współżył w okresie koncepcyjnym z jej matką.

Piotr Z. zmarł w 1995 r., dorobiwszy się znacznego majątku. W ostatnich latach opiekowała się nim Wanda P. Sąd stwierdził nabycie spadku po nim przez Wandę P. oraz przez pochodzącego z małżeństwa syna Marka Z.

Współspadkobierca kwestionuje

Marek Z. przekonany, że współspadkobierczyni nie jest biologiczną córką jego ojca, rozpoczął starania o unieważnienie sporządzonego w Polsce jej aktu urodzenia ze względu na nieprawdziwą datę urodzenia. Postępowanie wszczęte na podstawie art. 30 prawa o aktach stanu cywilnego zakończyło się oddaleniem jego wniosku.

Następnie Marek Z. podjął starania o unieważnienie uznania ojcostwa Wandy P. Po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności takie powództwo może wytoczyć albo ono, albo – jak było w tym wypadku – prokurator (wedle nowych przepisów jest to powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania). Jako interwenient uboczny po stronie prokuratora w sprawie tej występował Marek Z.

Sąd I instancji wyrokiem z 2010 r. unieważnił uznanie. Zadecydowały o tym dwa dowody: zapis z akt urodzenia wydany przez brzeżański Wydział Rejestracji Aktów Stanu Cywilnego, wedle którego Wanda P. urodziła się 15 maja 1946 r., oraz dowód z badań DNA Marka Z., Wandy P. i pobranego ze zwłok Piotra Z. przeprowadzonych w Zakładzie Medycyny Sądowej UM w Lublinie oraz Akademii Medycznej w Szczecinie. Wedle tych placówek wykluczają one biologiczne ojcostwo Piotra Z. wobec Wandy P.

W ocenie sądu I instancji uznanie ojcostwa było bezwzględnie nieważne jako dokonane pod wpływem istotnego błędu w rozumieniu art. 84 kodeksu cywilnego wyłączającego świadome podjęcie decyzji.

Moc zagranicznej metryki

Od tego wyroku apelację wniosła Wanda P. Wątpliwości, o których rozstrzygnięcie sąd zwrócił się do Sądu Najwyższego, dotyczyły mocy dowodowej zagranicznego aktu urodzenia, gdy dane w nim ujawnione są sprzeczne z ujawnionymi w akcie z księgi stanu cywilnego prowadzonej w Polsce.

W myśl art. 4 prawa o aktach stanu cywilnego, akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych. W myśl art. 73 akt sporządzony za granicą może być wpisany do polskich ksiąg stanu cywilnego, czyli transkrybowany (takie same postanowienia zawierało prawo o aktach stanu cywilnego z 1955 r.). Dlatego sąd II instancji nie był pewny, czy na podstawie odpisu aktu urodzenia niewpisanego do polskich ksiąg można podważać datę urodzenia wskazaną w polskim akcie stanu cywilnego.