Ikoniczny dla współczesnego międzynarodowego porządku prawnego art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności stanowi, iż każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą (…). Na straży wyrażonych w tym przepisie zasad stoi Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, odmieniany w czasach kryzysu praworządności przez wszystkie przypadki. Ostatnia instancja, do której można odwołać się, gdy w krajowym porządku prawnym nie ma już możliwości zakwestionowania danego orzeczenia lub jego braku. Ale co w sytuacji gdy strażnik fundamentalnego prawa do sądu sam uchyla się od rozstrzygnięcia sprawy, zagrażając tym samym prawu strony w sprawie przed nim zawisłej do jej rozpoznania w rozsądnym terminie?
Czytaj więcej
Na ironię zakrawa fakt, że 900 skarg, które Trybunał w Strasburgu odłożył na później, bo rząd nie...
Wdrożenie pilotażowego wyroku Wałęsa przeciwko Polsce. Co zdecydował Trybunał w Strasburgu?
ETPC w ważnym i brzemiennym w skutki, choć nieco przeoczonym w dyskursie publicznym, komunikacie z 17 listopada 2025 r. ogłosił, iż po raz kolejny odracza na rok, tj. do 23 listopada 2026 r., rozpoznanie połączonych skarg dotyczących – ujmując rzecz w skrócie – reorganizacji sądownictwa w Polsce w latach 2015-2023. Łącznie to już będzie trzy lata, i nie ma pewności, iż na tym ETPC poprzestanie.
23 listopada 2023 r. Trybunał w Strasburgu ogłosił przełomowe rozstrzygnięcie pilotażowe w sprawie Wałęsa przeciwko Polsce (nr 50849/21). Wyrok ten był o tyle istotny, że w jego treści stwierdzono systemowe naruszenie zasady praworządności, której elementem jest prawo do rozpoznania sprawy przez sąd ustanowiony ustawą, jako konsekwencja wadliwych nominacji na stanowiska sędziowskie po grudniu 2017 r.
Wskazano również na przyczynę takiego stanu rzeczy w postaci niewłaściwie ukształtowanej Krajowej Rady Sądownictwa. Jednocześnie Trybunał odroczył wykonanie wyroku do 23 listopada 2024 r., dając właściwym organom państwowym czas na wprowadzenie stosownych reform i uzdrowienie sytuacji. Czas ten upłynął, a rząd poprosił o prolongatę na kolejny rok i ją otrzymał, najpierw do listopada 2025 r., a teraz znów o rok, to jest do 23 listopada 2026 r. Jednocześnie do ETPC wpływały i wciąż wpływają kolejne skargi ogniskujące się na kwestionowaniu prawidłowości powołań neosędziów w kontekście braku możliwości ukształtowania z ich udziałem sądu ustanowionego ustawą w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji. Obecnie zakomunikowanych Trybunałowi jest już 1100 takich spraw. Wszystkie poczekają na rozstrzygnięcie jeszcze co najmniej kolejny rok.
