Adwokat i radca w jednej izbie

Obowiązująca od 1 stycznia 2010 r. nowa ustawa o izbach lekarskich (DzU z 2009 r. nr 219, poz. 1798; dalej: ustawa) zastąpiła dotychczasową regulację określającą przez ostatnie 20 lat funkcjonowanie samorządu lekarskiego w Polsce. Ustawa dotyczy poważnej grupy zawodowej obejmującej ponad 130 tys. osób.

Całkowicie nowa jakościowo konstrukcja trybu odpowiedzialności zawodowej lekarzy i lekarzy dentystów dowodzi, że w procesie legislacyjnym wykorzystano sumiennie dwudziestoletnie doświadczenia z orzecznictwa zawodowego, funkcjonowania instytucji zawodowych, dorobku orzecznictwa sądów krajowych i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, doktryny i nauki na styku prawa, etyki i medycyny.

Nowa regulacja odpowiedzialności zawodowej lekarzy to kompleksowe i pierwsze tak obszerne ujęcie procedury dyscyplinarnej w ustawodawstwie krajowym. Jest to w zasadzie sui generis postępowanie karnoprocesowe (procedura dyscyplinarna) nawiązujące w znacznym stopniu do instytucji postępowania karnego, zawierające wiele nowych własnych rozwiązań uwzględniających specyfikę zawodową tej grupy. Opis procedury odpowiedzialności zawodowej zawarty jest aż w 59 artykułach i odsyła w oryginalny sposób w różnych kwestiach do właściwych przepisów prawa karnego. Wymaga to od radców prawnych  należytej znajomości procedury postępowania w sprawach odpowiedzialności zawodowej lekarzy, umiejętnego poruszania się w regulacjach karnych. Jest to kolejne pole do aktywności zawodowej pozostające w bezpośrednim styku z przebogatą, niezwykle nośną społecznie problematyką regulacji prawnych związanych zarówno z ochroną zdrowia, prawami pacjenta, jak i standardami świadczenia usług medycznych. Zagadnienia te pozostają równocześnie w bezpośrednim powiązaniu z aktywnością zawodową wobec klientów w prawie cywilnym oraz usług prawniczych w obszarze funkcjonowania służby zdrowia i innych regulacji dotyczących wszystkich obszarów świata medycznego.

Istotną nowością są ustawowe uprawnienia dla radców prawnych. Otóż radca może być zarówno pełnomocnikiem pokrzywdzonego, jak i obrońcą obwinionego lekarza. Tym samym doszło do zrównania uprawnień zawodowych radców prawnych i adwokatów w zakresie reprezentowania pokrzywdzonych i obwinionych lekarzy w postępowaniu dotyczącym ich odpowiedzialności zawodowej oraz stosowania procedury dyscyplinarnej, jak również przepisów materialnego i procesowego prawa karnego. Oznacza to pełną równość uprawnień i obowiązków zawodowych radców oraz adwokatów w kolejnym obszarze polskiego systemu prawnego. Obszarze najbardziej kontrowersyjnym, dotyczącym bowiem tzw. kompetencji klasycznie obrończych w rozumieniu kodeksu postępowania karnego. Działania ustawodawcy stanowią więc w konsekwencji  o rzeczywistej integracji zawodowej drogą kolejnych kroków, do której to koncepcji nawiązał w swojej publikacji „Trzecia droga: integracja kompetencji" prezes Krajowej Rady Radców Prawnych Maciej Bobrowicz („Rz" z 17 maja 2010 r.).

Przykład nowej regulacji w ustawie o izbach lekarskich prowokuje wprost do zajęcia stanowiska w wywołującej żywe komentarze i kontrowersje dyskusji na temat tzw. rzekomej przeszkody integracyjnej. Owa przeszkoda dotyczyć ma braku kompetencji i znajomości przez radców prawnych procedur karnych i procedur z nimi bezpośrednio związanych oraz etosu etycznego przynależnego adwokatom z tytułu funkcji obrończych w systemie procedury karnej.

Tymczasem analizowana ustawa jest kolejnym potwierdzeniem, że integracja ta z mocy prawa stanowionego postępuje, a w tym obszarze faktycznie już nastąpiła.

Kolejnym tego przykładem jest znowelizowana 12 lutego 2010 r. ustawa o komornikach sądowych i egzekucji, która w  art. 75g wprowadziła równość uprawnień adwokatów i radców w zakresie reprezentowania jako obrońca komorników sądowych w postępowaniu dyscyplinarnym tej grupy zawodowej przy pełnym odpowiednim stosowaniu przepisów k.p.k.

Przepisy o równych uprawnieniach radców prawnych i adwokatów jako obrońców przy pełnym odpowiednim stosowaniu do postępowań dyscyplinarnych przepisów prawa karnego znajdujemy również w obowiązujących od dłuższego czasu ustawach o samorządach zawodowych: architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów, czy ustawie o biegłych rewidentach i ich samorządzie. Dodatkowo wspomnieć należy, że cała grupa radców wykonujących obowiązki sędziów dyscyplinarnych oraz rzeczników dyscyplinarnych stosuje odpowiednio w postępowaniu dyscyplinarnym wobec radców prawnych przepisy k.p.k.

Przy okazji warto zwrócić uwagę, że nikt dla potrzeb integracji nie bada i nie analizuje, ilu radców było kiedyś sędziami czy prokuratorami poruszającymi się w obszarze prawa karnego. Z praktyki wiemy, że duża grupa radców wykonywała w przeszłości te zawody.

Kolejnym przykładem regulacji integracyjnej jest art. 88 k.p.k. (wprowadzony w życie 8 czerwca 2010 r. zgodnie z ustawą z 5 listopada 2009 r. nowelizującą wszystkie kodeksy karne), w którym zrównano całkowicie uprawnienia radców i adwokatów jako pełnomocników pokrzywdzonych w postępowaniu karnym.

We wszystkich przywołanych regulacjach wymaga się od radcy prawnego przystępującego do wykonywania obowiązków zawodowych znajomości procedury postępowania dyscyplinarnego i odpowiedniego stosowania w nim przepisów k.p.k, a w ostatniej ze wspomnianej regulacji wprost stosowania procedury karnej w praktyce zawodowej. Nie mówiąc już szerzej o regulacjach integracyjnych zawartych w art. 122a kodeksu karnego skarbowego (równość praw adwokata i radcy prawnego jako obrońcy w sprawach o wykroczenia skarbowe) czy art. 24 § 1 i 3 k.p.s.w. w specyficznej procedurze prawnokarnej.

Są to więc kolejne twarde, merytoryczne – oparte na obowiązujących ustawowych regulacjach i żywych faktach prawnych – argumenty za integracją obu zawodów. Integracja ta faktycznie już nastąpiła w wielu obszarach zawodowych na styku prawa karnego.

Wyrażam nadzieję, że nie zabraknie kolejnych rzeczowych argumentów na rzecz realizacji koncepcji integracji tych dwóch zawodów. Mam też nadzieję, że oponenci z obu stron barykady, w tym obu samorządów zawodowych, otworzą się na otaczającą nas rzeczywistość prawną. Muszą być o tym przekonani i ci, którym dane jest wprowadzać w tym obszarze zmiany mające na względzie interes i potrzebę jak najszerszego dostępu do należytej ochrony prawnej realizowanej przez prawnicze korporacje zawodowe.

Autor jest radcą prawnym, zastępcą rzecznika dyscyplinarnego OIRP w Poznaniu

Czytaj też artykuły:

Radcowie prawni będą bronić oskarżonych