Koniec marzeń o „Polskich Kłach"?

Szanse dla szeroko rozumianej obronności Polski stanęły pod znakiem zapytania. Jej losy ważą się obecnie w Sejmie, który pracuje nad nowelizacją ustawy budżetowej, a także w plątaninie kompetencji i korytarzy różnych resortów, rzecz jasna przede wszystkim MON.

Krocząca liberalizacja

Polska ma w ostatnim czasie powody do niepokoju o swoje bezpieczeństwo. Drastyczna redukcja zdolności bojowych armii państw zachodnioeuropejskich, upadek idei prawdziwie wspólnej europejskiej polityki obronnej towarzyszy przeniesieniu uwagi Stanów Zjednoczonych na Pacyfik.

W związku z tym Warszawa musi się w większym stopniu mierzyć samotnie z szeroko zakrojonym i z determinacją realizowanym programem odbudowy i modernizacji Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej. Nasi wschodni sąsiedzi z konsekwencją realizują doktrynę umożliwiającą precyzyjny i szybki atak wcześniejszych długotrwałych przygotowań. Również polityczna aktywność Rosji: od wsparcia reżimu w Syrii po demonstracyjne loty bombowców, sprawia wrażenie szukania wroga. Istotna zmiana akcentów w polityce Donalda Tuska (zapowiedzi pracy nad strategią odstraszania dość buńczucznie nazwane „strategią Polskich Kłów") jest związana niewątpliwie z powyżej opisaną niepokojącą sytuacją.

Niezależnie od tych wyzwań strategicznych plan modernizacji Sił Zbrojnych musi stawić czoła jeszcze jednemu problemowi. Krocząca liberalizacja europejskiego rynku uzbrojenia stawia bowiem polską zbrojeniówkę przed alternatywą: skok technologiczny albo śmierć.

Związane z tym zapowiedzi (w tym zeszłoroczne, tzw. drugie expose premiera Tuska) mogły dawać nadzieję, iż rząd potraktuje tę branżę jako jedną z dźwigni reindustrializacji polskiej gospodarki.

Potrzebna determinacja

Szanse dla polskiej zbrojeniówki to efekt swoistego ewenementu, z jakim mamy do czynienia nad Wisłą, czyli stałej formuły wydatków obronnych Polski. Oprócz nas w Unii Europejskiej tylko Estonia zwiększa swoje wydatki obronne, podczas gdy pozostali zastanawiają się, jak daleko sięgać będą kolejne cięcia w ich budżetach obronnych.

Co więcej, w odróżnieniu od Estonii do niedawna wydawało się, że w Polsce istnieje polityczny kompromis głównych sił w zakresie utrzymania wydatków obronnych na przyzwoitym, jak na europejską średnią, poziomie 1,95 proc. PKB roku poprzedniego. Uchwalona w 2001 r. ustawa o finansowaniu i modernizacji sił zbrojnych, związana z tzw. planem Komorowskiego, miała zerwać z krótkowzrocznym podejściem kolejnych ekip rządowych do obronności.

To właśnie plany na najbliższą dekadę, oparte na formule „1,95 proc.", stały się podstawą wspomnianych wypowiedzi o „Polskich Kłach", nagłego wzrostu respektu ze strony naszych sojuszników oraz zainteresowania zagranicznego przemysłu zbrojeniowego.

Polska jest państwem na tyle dużym i dojrzałym, że wielkość wydatków i efektywność ich wykorzystania ma znaczenie. Chodzi o to, czy będziemy jednym z państw, które liczą się w europejskiej równowadze sił, czy też pozostaniemy petentem płacącym silniejszym za protekcję. Rzeczywistość niestety dość brutalnie i szybko zweryfikowała priorytety. Wynikłe z nagle ujawnionej dziury budżetowej cięcia to aż 10 proc. tegorocznego budżetu. Te cięcia odbiją się przede wszystkim na szkoleniu i odbudowie zapasów, ale dotkną również harmonogramu modernizacji technicznej. Nie jest to niestety dobry sygnał dla perspektyw ponadpartyjnego kompromisu w kwestiach tak istotnych jak obronność.

Z pewnym zawodem należy odnotować brak mocnego sprzeciwu wobec decyzji rządu ze strony autora „ustawy 1,95", czyli prezydenta Komorowskiego. Zwierzchnik Sił Zbrojnych tym razem ograniczył się do wyrażenia nadziei, że redukcje wydatków są jednostkową sytuacją, i zapowiedzenia dalej idącej ochrony budżetu obronnego w przyszłych latach.

Niestety, istnieją spore obawy, że ta „jednostkowa sytuacja" zapoczątkuje niepokojący trend. Należy zgodzić się z tymi ekspertami, którzy wskazują, że perspektywa finansów publicznych, zwłaszcza w kontekście nadchodzącej katastrofy demograficznej, spowoduje, iż wzmocnią się pokusy, aby uczynić z nierespektowania „ustawy 1,95" regułę.