Trybunał Sprawiedliwości o kredytach walutowych: konsument musi być świadom ryzyka

Tak wynika z wczorajszego wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie dwojga Węgrów (C-26/13). TSUE uznał też, że sąd krajowy może zastąpić nieuczciwy warunek umowny przepisem prawa krajowego, aby ustanowić równowagę między stronami umowy kredytowej i w ten sposób nie dopuścić do jej unieważnienia.

Inny kurs do kwoty kredytu, inny do rat

Zgodnie dyrektywą Rady 93/13/EWG konsumenci nie są związani warunkami umowy z przedsiębiorcą, które są nieuczciwe. Jednak w pewnych okolicznościach prawo krajów członkowskich może przewidywać wyjątek od tej zasady. Chodzi o sytuację, gdy warunek umowy określa jej główny przedmiot oraz relację ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług. Nie trzeba oceniać  ewentualnej nieuczciwości takiego warunku, o ile będzie wyrażony prostym i zrozumiałym językiem. Taki wyjątek przewidziany jest w węgierskich przepisach konsumenckich.

W 2008 r. państwo Kásler  zawarli z jednym z węgierskich banków umowę kredytu hipotecznego denominowanego w walucie obcej. Bank pożyczył małżonkom 14 mln 400 tys. forintów węgierskich (około 46 867 euro). Umowa przewidywała, że kwota pożyczki zostanie denominowana we franku szwajcarskim według kursu kupna tej waluty stosowanego przez bank w dniu uruchomienia finansowania. Zgodnie z tym zapisem kredyt we frankach wyniósł 94 240,84 CHF. Inny zapis umowy przewidywał, że wyrażona w forintach węgierskich wysokość rat miesięcznych będzie określana przy zastosowaniu przez bank kursu sprzedaży franka szwajcarskiego obowiązującego w dniu poprzedzającym dzień wymagalności raty.

Małżonkowie Kásler zakwestionowali przed sądami ten ostatni zapis. Ich zdaniem  zastosowanie na potrzeby spłaty kredytu kursu innego niż ten, którym posłużono się przy jego udostępnieniu, jest nieuczciwe.

Ostrożnie z unieważnieniem umowy

Węgierski sąd najwyższy, rozpoznający tę sprawę w postępowaniu kasacyjnym, zadał  Trybunałowi Sprawiedliwości trzy pytania:

- czy warunek dotyczący kursów wymiany stosowanych do wykonania umowy kredytu denominowanego w walucie obcej można uznać za główny przedmiot umowy lub warunek odnoszący się do stosunku jakości towarów i usług do ich ceny?

- czy zakwestionowane postanowienie umowy można uznać za wyrażone prostym i zrozumiałym językiem?

- czy sąd krajowy jest uprawniony do zmiany lub uzupełnienia postanowienia umownego, które zostało uznane za nieuczciwe, jeśli bez niego umowa nie mogłaby dalej obowiązywać?

Na pierwsze pytanie Trybunał odpowiedział, że węgierski sąd sam musi ustalić, czy zakwestionowany warunek stanowi podstawowy element umowy zawartej przez małżeństwo Kásler. Zastrzegł jednak, że w przypadku tej konkretnej umowy niemożliwe jest wyłączenie oceny nieuczciwości spornego warunku z drugiego  powodu (że dotyczy relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian usług). Zapis umowy ogranicza się bowiem do określenia kursu wymiany między węgierskim forintem a frankiem szwajcarskim, nie mówi jednak nic, że to kredytodawca ma świadczyć usługę wymiany waluty. Skoro tak, to ciężar finansowy, który musi ponieść kredytobiorca, wynikający z różnicy pomiędzy kursem sprzedaży i kursem kupna, nie może być uznany za wynagrodzenie banku należne za usługę.

Trybunał sprecyzował również, jak należy rozumieć pojęcie wyrażenia warunku umownego w sposób jednoznaczny i zrozumiały.

- Wymóg ten nie ogranicza się do jednoznaczności i zrozumiałości wyłącznie pod względem formalnym i czysto gramatycznym. Przeciwnie, umowa kredytu musi w sposób przejrzysty ukazywać powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty obcej - podkreślił Trybunał.