Czerwona kartka dla rządu od NIK za wykonanie budżetu

Pierwszy raz w historii III RP rząd otrzymał negatywną ocenę od Najwyższej Izby Kontroli za wykonanie budżetu państwa w 2022 r. To skutek wyprowadzania ogromnych wydatków kasy państwa poza budżet i kontrolę parlamentu.

Publikacja: 16.06.2023 12:20

Prezes NIK Marian Banaś

Prezes NIK Marian Banaś

Foto: Fotorzepa, Jerzy Dudek

Po zakończeniu każdego roku NIK bada, jak rząd poradził sobie z wykonaniem planu finansowego, czyli budżetu państwa, na dany rok. Swoją ocenę składa i przedstawia w Sejmie. Zwykle ma do wykonania budżetu sporo uwag, nigdy dotąd ostatecznie nie wystawił jednak za to rządowi negatywnej oceny. Inaczej jest w przypadku wykonania budżetu za zeszły rok.   

- Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia kierunki zmian w systemie finansów publicznych, w wyniku których gospodarka finansowa państwa prowadzona jest w znacznej części poza budżetem państwa i z pominięciem rygorów właściwych dla tego budżetu – czytamy w sprawozdaniu NIK z wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2022 r.

Czytaj więcej

Budżet na niespodzianki. Co zakłada nowelizacja?

NIK twierdzi, że ustawa budżetowa, w tym przede wszystkim budżet państwa, przestaje pełnić funkcję podstawowego aktu zarządzania finansami państwa. Zauważa, że budżet państwa, budżet środków europejskich oraz plany finansowe pozabudżetowych jednostek sektora finansów publicznych zostały wykonane zgodnie z ustawą budżetową na 2022 r., jednak ustawa ta nie obejmowała wielu istotnych operacji finansowych związanych z realizacją zadań państwa, a mających wpływ na wzrost długu Skarbu Państwa.

"W 2022 r. w dalszym ciągu w szerokim zakresie stosowano różnorodne rozwiązania, które zaburzały przejrzystość i roczność realizacji budżetu państwa, a istotna część zadań państwa była finansowana ze środków ujętych nie tylko poza budżetem państwa czy ustawą budżetową, ale nawet poza sektorem finansów publicznych" – alarmuje Najwyższa Izba Kontroli.

I wylicza, że na koniec 2022 r. wystąpiła rekordowa, wynosząca 302,6 mld zł, różnica pomiędzy długiem publicznym obliczanym według metodologii unijnej, a tym ustalanym według zasad krajowych. - Różnica ta była głównie wynikiem ujmowania w długu sektora instytucji rządowych i samorządowych zobowiązań zaciągniętych w celu sfinansowania zadań państwa ze środków funduszy pozabudżetowych obsługiwanych przez Bank Gospodarstwa Krajowego - w szczególności Funduszu Przeciwdziałania COVID-19, Funduszu Pomocy i Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych - oraz zadłużenia Polskiego Funduszu Rozwoju – precyzuje NIK.

Czytaj więcej

Morawiecki: Rząd przyjął nowelizację ustawy budżetowej na 2023 rok

Zdaniem NIK skala tego zjawiska, liczba funduszy i kwota jaką dysponują sprawia, czyni je „niejako alternatywnym budżetem”, który funkcjonuje poza ścisłą kontrolą i procedurami przewidzianymi dla budżetu państwa. Izba zauważa przy tym, że w dalszym ciągu stosowano też inne, wykorzystywane w latach poprzednich, sposoby wydatkowania środków publicznych z pominięciem budżetu państwa. Wymienia tu przede wszystkim przekazywanie niektórym podmiotom skarbowych papierów wartościowych, zamiast dotacji, co pozwalało na wykazanie niższych wydatków i deficytu budżetu państwa, mimo wzrostu wielkości długu skarbu państwa. - Wyżej opisane działania prowadziły do obniżenia rangi budżetu państwa, któremu Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawa o finansach publicznych nadały pozycję centralnego planu finansowego państwa – ocenia Najwyższa Izba Kontroli.

I dodaje, że mając na uwadze powyższe, podtrzymuje wyrażaną od dwóch lat opinię o zasadności przywrócenia budżetowi państwa odpowiedniej rangi związanej z jego szczególnym charakterem oraz centralną pozycją w systemie finansów publicznych. Izba wnioskuje do Rady Ministrów o podjęcie prac legislacyjnych, które miałyby na celu zaprzestanie redystrybuowania środków na finansowanie zadań państwa poza ustawą budżetową lub w formie skarbowych papierów wartościowych oraz przywrócenie budżetowi państwa rangi centralnego planu finansowego państwa zgodnie z Konstytucją RP.

Po zakończeniu każdego roku NIK bada, jak rząd poradził sobie z wykonaniem planu finansowego, czyli budżetu państwa, na dany rok. Swoją ocenę składa i przedstawia w Sejmie. Zwykle ma do wykonania budżetu sporo uwag, nigdy dotąd ostatecznie nie wystawił jednak za to rządowi negatywnej oceny. Inaczej jest w przypadku wykonania budżetu za zeszły rok.   

- Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia kierunki zmian w systemie finansów publicznych, w wyniku których gospodarka finansowa państwa prowadzona jest w znacznej części poza budżetem państwa i z pominięciem rygorów właściwych dla tego budżetu – czytamy w sprawozdaniu NIK z wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2022 r.

Pozostało 82% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Budżet i podatki
Luka VAT skoczyła do 15,8 proc. Runął mit Morawieckiego o cudzie VAT-owskim?
Budżet i podatki
Polska w piątce krajów UE o najwyższym deficycie. Będzie reakcja Brukseli
Budżet i podatki
Ponad 24 mld zł dziury w budżecie po I kwartale. VAT w górę, PIT dołuje
Budżet i podatki
Francja wydaje ciągle za dużo z budżetu
Budżet i podatki
Minister finansów: Budżet wygląda całkiem dobrze