Prehistoryczne malowidła na wyspie Sulawesi

Rewolucja w dziejach sztuki. Naskalne malowidła, równie stare jak europejskie, odkryto w Indonezji - pisze Krzysztof Kowalski.

Publikacja: 10.10.2014 08:17

W wapiennej grocie koło Maros na indonezyjskiej wyspie Sulawesi naukowcy australijscy odkryli jedne z najstarszych na świecie malowideł naskalnych, sprzed około ?40 tysięcy lat. Wiekiem dorównują europejskim i wcale nie są od nich bardziej prymitywne.

Odkrycia dokonali badacze z Uniwersytetu w Wollogong i z Uniwersytetu Griffith w Brisbane. Wiadomość o tym zamieszcza prestiżowe naukowe pismo „Nature".

12 dłoni ludzkich zostało uwiecznionych techniką szablonową – dłoń przyłożoną do skały artysta otaczał farbą, w ten sposób powstawał jej negatyw. Wiek jednej z 12 dłoni  ustalono metodą uranową na 39 900 lat.

Dwa inne dzieła, „większej wartości", przedstawiają zwierzęta. Lepiej zachowany obraz to  realistyczny wizerunek świni babirusa, gatunku występującego na tej wyspie. „Babirusa" oznacza „świnia-jeleń". Zwierzę zostało namalowane czerwoną i czarną farbą. Wiek malowidła określono tą samą metodą na ?35 400 lat. Badacze stwierdzili, że jest to samica, ponieważ nie ma wielkich zakrzywionych ku górze kłów, charakterystycznych dla samców.

Malowidła w jaskini koło Maros zostały odkryte jeszcze w połowie ubiegłego wieku, ale dotychczas przyjmowano, że mają nie więcej niż 10 tys. lat. Naukowcy byli przekonani, że nie mogą być starsze, ponieważ w tym tropikalnym regionie następuje bardzo intensywna erozja skał. Najnowsze badania wykazały, że jest zupełnie inaczej.

– Okazuje się, że Europejczycy nie mogą sobie przypisywać palmy pierwszeństwa w dziedzinie kultury, nie tylko oni przejawiali zainteresowanie dziedziną tak abstrakcyjną, jaką jest sztuka – podkreśla dr Anthony Dosseto z Uniwersytetu w Wollongong. – Musimy przyjąć, że sztuka jaskiniowa pojawiła się i rozwijała niezależnie niemal w tym samym czasie w dwóch skrajnie oddalonych od siebie regionach geograficznych. Ale zarówno indonezyjska, jak i europejska najstarsza sztuka są dziełem ludzi z gatunku homo sapiens – wyjaśnia uczony.

Z kolei prof. Maxime Aubert z Uniwersytetu Griffith, uczestniczący w badaniach,  dopuszcza alternatywny scenariusz: – Niewykluczone, że sztuka naskalna była powszechnie praktykowana już przez pierwszych przedstawicieli homo sapiens, którzy opuszczali Afrykę 100 tysięcy lat temu.

Dlatego zwierzęta malowane w jaskiniach Maros oraz w grocie Chauveta we Francji (najstarsze zwierzęta europejskie sprzed około 32 000 lat – red.) mogą mieć metrykę niebotycznie starszą, a korzenie tej sztuki mogą sięgać poza Indonezję i Europę. Jeśli rzeczywiście tak jest, należy się spodziewać rewelacyjnych odkryć w różnych miejscach na świecie, a podręczniki o najstarszej sztuce trzeba będzie napisać od nowa.

Nadzieję na takie odkrycia daje metoda zastosowana przez australijskich badaczy. Po ścianach groty Maros ciekną strużki zmineralizowanej wody, w niektórych miejscach minerały nawarstwiają się, tworząc osad – węglan wapnia. Zawiera on śladowe ilości  uranu. Dezintegracja atomów uranu jest dla badaczy swego rodzaju zegarem, pozwala  określać wiek osadów.

Australijscy naukowcy pobrali próbki osadu gromadzącego się na malowidłach. W ten sposób się dowiedzieli, że obrazy mają co najmniej tyle lat, ile lat ma osad – stąd uzyskane daty: 39 900 oraz 35 400 lat.

Najstarszym znanym dziełem sztuki na świecie – 40 800 lat – jest dysk namalowany czerwoną farbą w grocie El Castillo na północy Hiszpanii. Dłoń namalowana także w tej jaskini metodą szablonową, analogicznie do tej w jaskini na wyspie Sulawesi, ma 37 300 lat. Najstarsze figuratywne malowidło znalezione w Europie to nosorożec z jaskini Chauvet, obraz powstał 38 800 – 35 300 lat temu.

Na początku września na łamach „Proceedings of the National Academy of Sciences" (PNAS). opublikowano ryt naskalny ukazujący wzór podobny do siatki, jaką rysujemy do gry w kółko i krzyżyk, znaleziony w jaskini Gorham na Gibraltarze. Pozostawili go neandertalczycy około 39 000 lat temu.

Antropolodzy  uważają pojawienie się malowideł jaskiniowych za początek abstrakcyjnego myślenia człowieka, po raz pierwszy w dziejach ludzkości przejawia się w nich zdolność do obrazowania pojęć i zjawisk obserwowanych w otaczającym świecie.

W wapiennej grocie koło Maros na indonezyjskiej wyspie Sulawesi naukowcy australijscy odkryli jedne z najstarszych na świecie malowideł naskalnych, sprzed około ?40 tysięcy lat. Wiekiem dorównują europejskim i wcale nie są od nich bardziej prymitywne.

Odkrycia dokonali badacze z Uniwersytetu w Wollogong i z Uniwersytetu Griffith w Brisbane. Wiadomość o tym zamieszcza prestiżowe naukowe pismo „Nature".

Pozostało 91% artykułu
Nauka
Człowiek poznał kolejną tajemnicę orangutana. Naczelny potrafi się leczyć
Nauka
Czy mała syrenka musi być biała?
Nauka
Nie tylko niesporczaki mają moc
Nauka
Kto przetrwa wojnę atomową? Mocarstwa budują swoje "Arki Noego"
Materiał Promocyjny
Dlaczego warto mieć AI w telewizorze
Nauka
Czy wojna nuklearna zniszczy cała cywilizację?