Zgodnie z Kodeksem cywilnym można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna), ale jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.
Ryzyko miarkowania kary umownej
W orzecznictwie i literaturze tematu wiele uwagi poświęcono temu, jak bronić się przed zapłatą kary umownej, podnosząc zarzut jej rażącego wygórowania. Stosunkowo mało jednak mówi się o tym, jak z góry się przed takim zarzutem zabezpieczać. Warto pochylić się nad sposobem formułowania klauzul zastrzegających kary umowne na wypadek odstąpienia od umowy lub innych zdarzeń, uniemożliwiających osiągnięcie głównych celów kontraktu. W praktyce takie klauzule zazwyczaj redagowane są bardzo oszczędnie: często w sposób analogiczny, jak te dotyczące prostej kary umownej za opóźnienie, określają tylko zdarzenie i wysokość należnej kwoty. Przez to dają jedynie złudną ochronę i zdradziecki spokój.
Czytaj więcej
Praktyka potwierdza, że warto mieć dobrze spisaną umowę. Wszelkie luki i niejasności w umowie mogą prowadzić do sporów i odmowy wykonania zobowiązań.
Tymczasem uzgodnienie kary – za którym idzie przekonanie, że w przypadku sporu zostanie zasądzona w pełnej wysokości – często stanowi dla zastrzegającego warunek konieczny transakcji. Taka kara nierzadko wyliczana jest na podstawie złożonych kalkulacji, określających, ile stracimy, gdy do danego zdarzenia dojdzie. Taki zapis może zabezpieczać różne uszczerbki: majątkowe, ale również niemajątkowe, trudne do uchwycenia. Ma pełnić funkcje: odszkodowawczą, stymulującą i represyjną, a akcenty na nie położone mogą różnie się rozkładać. To wszystko określa rzeczywisty, łączny interes wierzyciela, którego klauzula ma chronić. Ten interes jest następnie wyceniany, czego wynikową jest suma kary.
Norma art. 484 § 2 KC ma charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że nie możemy jej wyłączyć. Gdy kontrahent podniesie zarzut rażącego wygórowania kary, nasza sytuacja może być trudna – jeżeli nasz istotny interes nie zostanie odpowiednio wyrażony w umowie.
