- Na podstawie pierwszej decyzji została wydana kolejna decyzja, która jest od niej zależna. Następnie stwierdzono nieważność tej pierwszej decyzji. Czy może to stanowić podstawę do wznowienia postępowania w sprawie zakończonej decyzją zależną?
Nie. Zgodnie z art. 145 § 1 pkt 8 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) podstawa do wznowienia postępowania w sprawie zakończonej ostateczną decyzją istnieje m.in. w sytuacji, gdy ta decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione. W orzecznictwie podkreśla się, że użyty w tym przepisie zwrot „w oparciu" wskazuje, że musi zachodzić związek przyczynowy pomiędzy decyzją organu a inną decyzją lub orzeczeniem sądu. Chodzi tu o sytuację, gdy decyzja lub orzeczenie sądu stanowi podstawę innej decyzji, od nich zależnej (pochodnej). Musi także dojść do wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji lub orzeczenia sądu, na podstawie których została wydana ostateczna decyzja zależna. Wykładnia przesłanki wznowieniowej powinna mieć charakter zawężający. Uchylenia lub zmiany decyzji (orzeczenia) nie można utożsamiać np. ze wstrzymaniem wykonalności (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 stycznia 2017 r., sygn. I OSK 511/15, LEX nr 2240946).
W uchwale 7 sędziów NSA z 13 listopada 2012 r. (sygn. I OPS 2/12, ONSAiWSA 2013/1/1) przyjęto, że stwierdzenie nieważności decyzji, na podstawie której została wydana inna, przedmiotowo zależna decyzja, nie może stanowić podstawy do wznowienia postępowania zakończonego tą zależną decyzją na podstawie art. 145 § 1 pkt 8 k.p.a. W takiej sytuacji możliwe jest natomiast stwierdzenie nieważności decyzji zależnej, zgodnie z art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a., jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa. W uchwale tej podkreślono, że k.p.a. wyraźnie odróżnia uchylenie decyzji od stwierdzenia jej nieważności, zarówno w zakresie skutków tych rozstrzygnięć, jak i trybu ich podejmowania. Sformułowanie, że decyzja pierwotna „została następnie uchylona lub zmieniona", użyte w art. 145 § 1 pkt 8 k.p.a., nie obejmuje stwierdzenia nieważności tej decyzji. Jak zwrócono uwagę w wyroku NSA z 27 października 2016 r. (sygn. II OSK 163/15, LEX nr 2189778), nie istnieje zatem automatyzm w stwierdzaniu nieważności decyzji zależnej, w razie uprzedniego stwierdzenia nieważności innej decyzji, która była podstawą jej wydania. Postępowanie w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji zależnej jest samodzielnym postępowaniem, w którym – oceniając przesłanki z art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. – należy zbadać i uwzględnić także fakt uprzedniego wyeliminowania z obrotu prawnego tej innej decyzji. W orzecznictwie podkreśla się, że o rażącym naruszeniu prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. decydują łącznie trzy przesłanki:
- oczywistość naruszenia prawa,
- charakter przepisu, który został naruszony oraz
- racje ekonomiczne lub gospodarcze, czyli skutki, które wywołuje decyzja. Oczywistość naruszenia prawa polega na rzucającej się w oczy sprzeczności między treścią rozstrzygnięcia a przepisem stanowiącym jego podstawę prawną. W rażący sposób można naruszyć wyłącznie przepis, który może być stosowany w bezpośrednim rozumieniu, czyli taki, który nie wymaga wykładni prawa. Ponadto skutki, które wywołuje decyzja uznana za rażąco naruszająca prawo, powinny być niemożliwe do zaakceptowania z punktu widzenia wymagań praworządności (por. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 19 grudnia 2017 r., sygn. VII SA/Wa 88/17, LEX nr 2436015). —Anna Puszkarska, radca prawny
podstawa prawna: art. 145 § 1 pkt 8, art. 156 § 1 pkt 2 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1257 ze zm.)
