Funkcjonowanie współczesnych demokracji konstytucyjnych oparte jest na zasadzie rządów prawa rozumianej jako podporządkowanie wszystkich prawu i podstawowym regułom określającym wzajemne relacje pomiędzy władzami. Fundamentalną rolę odgrywa reguła powściągliwości, zgodnie z którą przedstawiciele władz publicznych działają z poszanowaniem podziału kompetencji i nie próbują zawłaszczać cudzych. Jej znaczenie eksponują profesorowie Uniwersytetu Harvarda w ważnej obecnie książce „Jak umierają demokracje” akcentując, że bez zachowania powściągliwości, żadna konstytucja nie jest w stanie zagwarantować przetrwania podziału władzy, demokracji i rządów prawa. Ta zasada stanowi podstawę funkcjonowania demokracji w USA, a także Unii Europejskiej. Mimo wszelkich różnic pomiędzy federacją amerykańską a Unią Europejską, w tym zakresie nie ma odmienności. Oba systemy wyrosły z wspólnych doświadczeń i konwergencji systemów państw członkowskich, przy czym prawo unijne na bazie doświadczeń systemów kontynentalnego i common law, co może utrudniać pojmowanie jego mechanizmów prawnikom nie dostrzegającym tego kontekstu.