Tak wynika z wczorajszej uchwały Sądu Najwyższego (sygn. akt III CZP 28/17).
Jest ona odpowiedzią na pytanie prawne Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej, który rozpatrywał sprawę o ustanowienie służebności przesyłu na prywatnej nieruchomości. Wnioskodawca - spółka akcyjna z branży telekomunikacyjnej - chciała uzyskać prawo korzystania z nieruchomości pani J.T. dla potrzeb eksploatacji istniejących na niej urządzeń telekomunikacyjnych: studni kablowej i infrastruktury podziemnej. Domagała się też zapewnienia spółce i osobom działającym na jej zlecenie swobodnego dostępu do urządzeń w celu przeprowadzenia koniecznych remontów, konserwacji, modernizacji, usuwania awarii, wymiany, itp.
Zanim sprawa znalazła się w sądzie, pani J.T. wielokrotnie żądała usunięcia urządzeń przesyłowych na swojej działce. Twierdziła, że zostały posadowione bez jej zgody i uniemożliwiają zabudowę działki. Przedsiębiorstwo przesyłowe informowało ją, że planuje przebudowę urządzeń, ale planów nie zrealizowało, bo kobieta nie godziła się na zmianę przebiegu sieci na swojej nieruchomości. Konsekwentnie domagała się poprowadzenia sieci poza jej granicami. Próby ugodowego rozwiązania sporu nie dały rezultatu, gdyż przedsiębiorstwo przesyłowe nie chciało przystać na warunki właścicielki, stojąc na stanowisku, że urządzenia posadowiono legalnie.
W odpowiedzi na wniosek spółki o ustanowienie służebności przez sąd pani J.T. wniosła o jego oddalenie, lecz gdyby jednak sąd ustanowił służebność, żądała ustalenia innego jej przebiegu niż wskazał to wnioskodawca. Obecny przebieg urządzeń jest bowiem uciążliwy i zakłóca prawidłowe korzystanie z nieruchomości.
Sąd I instancji ustanowił służebność, lecz nakazał spółce przenieść urządzenia przesyłowe w inne miejsce. Od tego orzeczenia odwołały się obie strony sporu. Spółka nie chciała przenosić urządzeń, a pani J.T była niezadowolona z wybranego przez sąd wariantu ich nowego posadowienia.
Sąd Okręgowy nabrał wątpliwości, czy w ogóle można było wyznaczyć inny przebieg służebności niż istniejący i postanowił przedstawić Sądowi Najwyższemu pytanie prawne w tej sprawie.
- W sprawie z wniosku przedsiębiorcy przesyłowego o ustanowienie służebności przesyłu dla istniejących urządzeń nie jest dopuszczalne ustanowienie takiej służebności według innego przebiegu niż istniejący - uznał SN w uchwale.
Przypomniał, że celem wprowadzenia art. 305[1] – 305[4] k.c. dotyczących służebności przesyłu, było uregulowanie zaszłości, legalizacja zastanych sytuacji na nieruchomościach oraz utrwalenie istniejącego stanu faktycznego, a nie jego zmiana poprzez zmianę usytuowania urządzeń przesyłowych.
Sąd Najwyższy podkreślił, że w takiej sprawie jak ta, pojawiają się konsekwencje procesowe wynikające z połączenia dwóch trybów dochodzenia roszczeń na gruncie żądania ustanowienia służebności przesyłu.
- Jeżeli stanowiska uczestników postępowania nie będą zbieżne, to dojdzie do kumulacji dwóch postępowań: postępowania nieprocesowego w przedmiocie ustanowienia służebności przesyłu i postępowania procesowego, negatoryjnego, w sytuacji żądania usunięcia czy też przeniesienia służebności. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego wyraźnie przewidują kiedy takie połączenie trybów jest dopuszczalne, a w takiej sytuacji nie jest to przewidziane - wyjaśnił SN.
Sąd Najwyższy dostrzegł jednak komplikacje, jakie dla właścicieli nieruchomości powodują urządzenia znajdujące się już na ich gruntach.
- Ewentualnego rozwiązania spraw związanych ze zmianą przebiegu służebności należy poszukiwać na gruncie art. 291 k.c., który przewiduje taką możliwość. Jest to klucz do rozwiązania tych problemów - wskazał Sąd Najwyższy.
Przepis ten stanowi, że jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej.
