8) z ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym: do postępowania przed sądami rejestrowymi (art. 7);
9) z ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji: w sprawie wyłączenia komornika (art. 9 ust. 5);
10) z ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych: w postępowaniu z odwołań od decyzji Zakładu (art. 83 ust. 2);
11) z ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi:
a) do doręczenia pism w postępowaniu sądowym przez operatora pocztowego (art. 65 § 2),
b) do postępowania dowodowego, o którym mowa ?w art. 106 § 3 (art. 106 § 5),
c) do przeprowadzania dowodów, o których mowa ?w art. 296 § 1 (art. 296 § 2),
d) w sprawach nieunormowanych w niniejszej ustawie do postępowania w zakresie obrotu zagranicznego (art. 300).
Orzecznictwo:
Prawo do apelacji w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych
Ubezpieczonemu przysługuje apelacja w sprawie o każdego rodzaju świadczenie z ubezpieczenia społecznego, jeśli sąd pierwszej instancji w części zmienił decyzję organu rentowego i nie oddalił odwołania w pozostałym zakresie (art. 367 § 1 KPC w zw. z art. 47714 § 1 i 2 KPC).
(postanowienie SN – Izba Pracy z 8.12.2016 r., II UZ 60/16, Legalis)
Sprawa z odwołania od poszczególnej decyzji organu rentowego jako jedna sprawa cywilna – brak znaczenia łącznego rozpoznania spraw z odwołań od kilku decyzji
1. W sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych, przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie.
2. Połączenie spraw do jednoczesnego rozpoznania w trybie art. 219 KPC ma jedynie techniczny charakter, nie oznacza powstania jednej nowej sprawy, a każda z połączonych spraw zachowuje samodzielność wymagającą odrębnego rozstrzygnięcia. Z tego wynika, że sąd, rozpoznając apelację od wyroku sądu I instancji zapadłego w dwóch połączonych sprawach, toczących się na skutek odwołania od dwóch decyzji organu rentowego – dotyczącej podlegania przez zainteresowanego ubezpieczeniom oraz ustalającej podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia – rozpoznawał apelacje w dwóch sprawach, czego nie zmienia okoliczność, że obie decyzje były ze sobą powiązane i że odwołania od tych decyzji opierały się na tych samych zarzutach.
(postanowienie SN – Izba Pracy z 2.07.2012 r., I UZ 65/12, Legalis)
2. Dopuszczalność wniesienia apelacji
Zgodnie z art. 176 ust. 1 Konstytucji RP postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne. Podstawą prawną wniesienia apelacji w postępowaniu cywilnym jest art. 367 § 1 KPC, zgodnie z którym apelacja przysługuje od merytorycznego wyroku sądu I instancji (rozstrzygającego co do istoty sprawy) do sądu II instancji.
Apelacja jest środkiem odwoławczym o charakterze zwyczajnym, dewolutywnym (rozpoznawanym przez sąd wyższej instancji) i suspensywnym (wstrzymującym uprawomocnienie się orzeczenia w zaskarżonym zakresie) .
Zgodnie z zasadą skargowości wyrażoną w Kodeksie postępowania cywilnego, każdy wyrok sądu I instancji podlega zaskarżeniu bez względu na: 1) rodzaj sprawy, 2) wartość przedmiotu sporu czy 3) zakres zaskarżenia.
Apelacja w sprawach cywilnych przysługuje od:
1) wyroku końcowego (art. 316 § 1 KPC),
2) wyroku częściowego (art. 317 § 1 KPC),
3) wyroku wstępnego (art. 318 § 1 KPC),
4) wyroku łącznego (art. 219 KPC),
5) wyroku uzupełniającego (art. 351 § 1 i 3 KPC),
6) wyroku zaocznego – jedynie powodowi (art. 339 § 1, art. 342 KPC),
7) postanowienia rozstrzygającego co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym (art. 518 KPC),
8) wyroku wydanego w postępowaniu uproszczonym (art. 5059 KPC).
Apelacja nie przysługuje od:
1) nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym (art. 491 § 1 KPC),
2) nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym (art. 502 § 1 KPC),
3) nakazu zapłaty wydanego w europejskim postępowaniu nakazowym i upominawczym (art. 50519 KPC),
4) wyroku zaocznego, jeśli zaskarża go pozwany (art. 344 § 1 KPC).
Postępowanie apelacyjne opiera się na zasadzie formalizmu procesowego, gdyż czynności podejmowane w postępowaniu apelacyjnym mają charakter zorganizowany pod względem formalnym, mogą być podejmowane w określonym czasie i miejscu.
W literaturze wskazuje się, że dopuszczalność wniesienia apelacji uzależniona jest od kumulatywnego spełnienia poniższych warunków:
1) istnienia orzeczenia,
2) istnienia interesu prawnego we wniesieniu apelacji,
3) zachowania terminu przewidzianego dla apelacji,
4) możliwości zaskarżenia orzeczenia apelacją,
5) legitymacji podmiotu do wniesienia apelacji,
6) zachowania formy przewidzianej dla apelacji,
7) uiszczenia opłaty od apelacji.
Apelacja może być wniesiona wyłącznie od wyroku istniejącego, gdyż nie jest możliwe zaskarżenie czegoś, co nie istnieje w świetle prawa. Orzeczeniem nieistniejącym (sententia non existens) jest orzeczenie wydane przez właściwy organ, lecz pozbawione istotnych cech ustawowych, np. brak ogłoszenia wyroku, brak podpisu sędziego pod wyrokiem.
Apelację od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy, a od wyroku sądu okręgowego jako I instancji – sąd apelacyjny (art. 367 § 2 KPC). Podkreślenia wymaga fakt, iż funkcja sądu odwoławczego ma charakter kontrolny w stosunku do wyroku sądu I instancji, co oznacza, że sąd II instancji ponownie rozpoznaje sprawę rozstrzygniętą przez sąd niższej instancji w sposób merytoryczny, ograniczony jedynie granicami zaskarżenia. Tym samym rola sądu odwoławczego nie sprowadza się jedynie do kontroli legalności orzeczenia wydanego w I instancji.
Literatura przedmiotu wyróżnia dwa rodzaje apelacji: 1) pełną oraz 2) ograniczoną. Apelacja pełna oderwana jest od podstaw, tj. od reglamentowanej przez ustawodawcę listy możliwych zarzutów, zapewniając apelującemu pełną swobodę przy formułowaniu zarzutów apelacyjnych. Sąd II instancji ma obowiązek zastosować przepisy prawa materialnego, bez względu na stanowisko stron w zakresie zarzutów. Z kolei apelacja ograniczona występuje jedynie w postępowaniu uproszczonym oraz w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń. Jej funkcją nie jest ponowne rozpoznanie sprawy, jedynie kontrola wyroku sądu I instancji. Co do zasady nie jest możliwe powoływanie nowych faktów i dowodów. Sąd odwoławczy związany jest apelacją ograniczoną, opartą na skatalogowanych przez ustawodawcę zarzutach.
Zasada formalizmu postępowania apelacyjnego oznacza również, że ten środek odwoławczy może być wniesiony jedynie przez podmiot posiadający zarówno legitymację, jak i interes prawny do zaskarżenia wyroku. Dysponentami postępowania apelacyjnego są uprawnione podmioty, które decydują o jego przedmiocie i zakresie zaskarżenia. Zauważyć należy, iż legitymacja do wniesienia apelacji nie jest odpowiednikiem ogólnej legitymacji procesowej, ponieważ jej istnienie nie zależy od relacji danego podmiotu do przedmiotu sporu, lecz od relacji skarżącego do postępowania, w którym wydano zaskarżone orzeczenie.
Podmiotami uprawnionymi do wniesienia apelacji od wyroku są:
1) strona postępowania, lecz jedynie w przypadku, gdy jest pokrzywdzona rozstrzygnięciem sądu I instancji (gravamen),
2) każdy ze współuczestników postępowania samodzielnie,
3) interwenient uboczny (samoistny i niesamoistny),
4) prokurator (art. 60 § 2 KPC),
5) Rzecznik Praw Obywatelskich (art. 14 pkt 4 RPOU w zw. z art. 60 § 2 KPC),
6) Rzecznik Praw Dziecka (art. 10 ust. 1 pkt 3 RPDU w zw. z art. 60 § 2 KPC),
7) organizacje społeczne (art. 61 i 62 KPC),
8) inspektor pracy (art. 631 i 632 KPC),
9) powiatowy (miejski) rzecznik praw konsumentów (art. 633 i 634 KPC).
Warto zwrócić uwagę na kwestię istotną z punktu widzenia zawodowego pełnomocnika, a mianowicie rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu zawarte w wyroku I instancji. Zaskarżenie wyroku I instancji, nawet częściowe, powoduje, że zawarte w nim orzeczenie o kosztach pozostaje zawieszone do czasu wydania wyroku przez sąd II instancji. Postanowienie mające za przedmiot rozstrzygnięcie o kosztach procesu może być zaskarżone na dwa sposoby: 1) zażaleniem lub 2) apelacją. Jeśli strona chce zaskarżyć jedynie postanowienie o kosztach, wnosi zażalenie w trybie art. 394 § 1 pkt 9 KPC w terminie określonym w art. 394 § 2 KPC. Natomiast wniesienie przez stronę apelacji zamiast zażalenia spowoduje naruszenie terminu, co skutkować będzie odrzuceniem wniesionego środka odwoławczego jako spóźnionego (art. 370 w zw. z art. 397 § 2 KPC). Natomiast zaskarżenie orzeczenia co do istoty sprawy powoduje zaskarżenie również rozstrzygnięcia o kosztach procesu.
Powyższe ma zastosowanie także do zamieszczonego w wyroku rozstrzygnięcia w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności. Zgodnie z przepisem art. 3941a § 1 pkt 3 KPC stronie przysługuje zażalenie na postanowienie dotyczące nadania wyrokowi klauzuli natychmiastowej wykonalności do innego składu sądu I instancji, który wydał zaskarżone postanowienie. Przepis ten nie wyłącza również możliwości zaskarżenia postanowienia
nadającego wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności w drodze apelacji, jeśli strona skarży wyrok co do istoty sprawy. W literaturze wskazuje się, że ścisłe powiązanie orzeczenia w zakresie nadanego mu rygoru natychmiastowej wykonalności z rozstrzygnięciem co do istoty sprawy przemawia za dopuszczalnością takiego rozwiązania.
Nadto, dopuszczalnym w świetle art. 3941a § 1 pkt 3 KPC rozwiązaniem jest zaskarżenie postanowienia dotyczącego nadania wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności w drodze apelacji, gdy strona skarży wyrok co do istoty sprawy, jednakże ścisłe powiązanie orzeczenia w zakresie rygoru natychmiastowej wykonalności z rozstrzygnięciem co do istoty sprawy.
Orzecznictwo:
Niedopuszczalność zaskarżania uzasadnienia orzeczenia
Wniesienie środka odwoławczego możliwe jest tylko wtedy, gdy kodeks go dopuszcza od określonego rodzaju orzeczeń czy ich uzasadnień. Dowodzenie, że kwestionowane postanowienie sądu pierwszej instancji podlegało zaskarżeniu apelacją, upada w konfrontacji z postanowieniami: art. 367 § 1 KPC, w myśl którego apelacja przysługuje od wyroków w procesie, art. 518 KPC, w myśl którego apelacja przysługuje w postępowaniu nieprocesowym od postanowień orzekających co do istoty sprawy, i art. 1148 § 3 KPC przewidującego apelację od postanowienia dotyczącego uznania orzeczenia sądu zagranicznego. Niemożliwa – w obowiązującym stanie prawnym – jest korektura motywów rozstrzygnięcia w drodze apelacji bądź kasacji.
(postanowienie SN z 7.11.2003 r., V CZ 106/03, Legalis)
Z czego najlepiej się uczyć
- „Egzaminy prawnicze Ministerstwa Sprawiedliwości", tomy 1–3, wydanie 2019 r.
- Z. Kapiński, „Apelacje karne. Zagadnienia praktyczne, akta i kazusy"
- S. Jaworski, „Apelacje cywilne i karne. 69 wzorów pism"
- „Kodeks karny. Orzecznictwo aplikanta"
- „Kodeks postępowania karnego. Orzecznictwo aplikanta"
