Świadczenie chorobowe pracownika nie spadnie poniżej gwarantowanej kwoty

- Zatrudniamy pracowników, których wynagrodzenie kształtuje się na poziomie minimalnego wynagrodzenia. Jak w ich przypadku należy ustalić podstawę wymiaru świadczeń chorobowych, w tym za czas przypadający na przełomie roku? – pyta czytelnik.

Osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę mają zagwarantowaną minimalną wysokość wynagrodzenia, odpowiednią do przepracowanego okresu i wymiaru czasu pracy. Również podstawa należnych im świadczeń chorobowych nie może być niższa od przysługującej im minimalnej płacy, pomniejszonej o odpowiedni procent składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez ubezpieczonych. Zatem zmiana minimalnego wynagrodzenia lub okoliczności mających wpływ na jego wysokość pociąga za sobą konieczność podwyższenia należnego świadczenia chorobowego.

Okres do uwzględnienia

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego i innych świadczeń przysługujących pracownikowi stanowi – zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 372; dalej: ustawa zasiłkowa) – przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone mu za 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeśli niezdolność do pracy powstała przed upływem tego okresu, podstawę zasiłku ustala się w wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.

Dla potrzeb ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przez wynagrodzenie rozumie się przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe, finansowanych ze środków ubezpieczonego (art. 3 pkt 3 ustawy zasiłkowej). Łącznie jest to 13,71 proc. przychodu.

Z tej definicji wynika, że wysokość świadczeń chorobowych ustalana jest nie tylko w oparciu o pensję zasadniczą. W myśl art. 41 ustawy zasiłkowej uwzględnia się w niej także inne składniki wynagrodzenia, pod warunkiem, że:

- zostały od nich odprowadzone składki na ubezpieczenie chorobowe, oraz

- zgodnie z przepisami płacowymi zakładu są one pomniejszane za czas absencji chorobowej.

Zapewnione minimum

Co do zasady podstawa wymiaru zasiłku należnego pracownikowi powinna odzwierciedlać jego przeciętne wynagrodzenie. Jednak do celów obliczenia świadczenia chorobowego ustawodawca przewidział pewne minimum.

Art. 45 ustawy zasiłkowej wskazuje, że z tytułu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy podstawa wymiaru zasiłku wraz ze składnikami, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania świadczenia, nie może być niższa od odpowiedniej do stażu pracy kwoty minimalnego wynagrodzenia pracowników, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą 13,71 proc. Zgodnie z art. 6 ust. 2 i 3 ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (DzU z 2015 r., poz. 2008 ze zm.) w przypadku pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy podstawa wymiaru świadczenia nie może być niższa od kwoty:

- minimalnego wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tego wynagrodzenia, lub

- 80 proc. minimalnego wynagrodzenia, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tego wynagrodzenia – w przypadku pracownika w pierwszym roku zatrudnienia.

Gdy pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, wówczas kwoty minimalnego wynagrodzenia oraz gwarantowanej podstawy zasiłku ulegają odpowiedniemu zmniejszeniu, proporcjonalnie do etatu.

Zgodnie z tą zasadą podstawa wymiaru zasiłku w 2016 r. dla pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy nie może być niższa odpowiednio od:

• 1596,36 zł (1850 – 13,71 proc.) – od drugiego roku pracy,

• 1277,09 zł (1480 zł – 13,71 proc.) – w pierwszym roku zatrudnienia.

Podwyżka w trakcie

Z art. 43 ustawy zasiłkowej wynika, że podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków – zarówno tego samego, jak i innego rodzaju – nie było przerwy albo okazała się ona krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe.

Jednak nawet bez ponownego przeliczenia podstawa wymiaru zasiłku może ulec zwiększeniu. Ma to miejsce m.in. w przypadku:

- zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, a tym samym gwarantowanej kwoty podstawy zasiłku, co z reguły następuje z początkiem każdego roku, albo

- rozpoczęcia przez danego pracownika drugiego roku zatrudnienia, co oznacza gwarancję 100 proc. zamiast 80 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W sytuacji, gdy następuje wzrost obowiązującej wcześniej podstawy wymiaru świadczenia – czy to z racji zwiększenia stażu pracy, czy zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia od 1 stycznia – płatnik powinien podwyższyć podstawę wymiaru zasiłku z urzędu.

Przykład

Pan Robert jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę od 1 listopada 2015 r. Jest to jego pierwsza praca. Otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 80 proc. minimalnego wynagrodzenia. Pan Robert przedłożył zwolnienie lekarskie od 10 października do 19 listopada br. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie dla potrzeb ustalenia podstawy wymiaru wynagrodzenia/zasiłku chorobowego z okresu pełnych kalendarzowych miesięcy zatrudnienia, tj. od listopada 2015 r. do września 2016 r., po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenia społeczne (13,71 proc.) wyniosło 1264,54 zł. Ponieważ tak wyliczona podstawa wymiaru zasiłku jest niższa niż 80 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę, trzeba ją podnieść do kwoty minimalnego wynagrodzenia dla pracowników w pierwszym roku ubezpieczenia pomniejszonej o składki (tj. 13,71 proc.), tj. do kwoty 1277,09 zł. W trakcie pobierania zasiłku chorobowego od 1 listopada br. pracownik rozpoczął drugi rok ubezpieczenia. Począwszy od 1 listopada br. należy podwyższyć podstawę wymiaru zasiłku, przyjmując że jest to 100 proc. minimalnego wynagrodzenia obowiązująca w drugim roku zatrudnienia (po odliczeniu 13,71 proc.), tj. do 1596,36 zł.

Zmiany od 1 stycznia 2017 r.

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 9 września 2016 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (DzU z 2016 r., poz. 1456), od 1 stycznia 2017 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wzrośnie do 2000 zł. Nie oznacza to, że taką wysokość ma osiągać samo wynagrodzenie zasadnicze pracownika. Kwotę tego wynagrodzenia oblicza się sumując wszystkie składniki pensji i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy. Obecnie ustawa o minimalnym wynagrodzeniu przewiduje, że w jego wysokości uwzględnia się m.in. dodatek za pracę w porze nocnej. W praktyce przyznanie pracownikowi takiego dodatku nie zawsze skutkuje zwiększeniem należnego mu wynagrodzenia. Od 1 stycznia 2017 r. dodatku za pracę w porze nocnej nie będzie się uwzględniać w kwocie minimalnej płacy. Już teraz zaś pomija się w nim nagrody jubileuszowe oraz odprawę emerytalną i rentową.

Minimalne wynagrodzenie zostało określone dla pełnego wymiaru czasu pracy. Aby ustalić odpowiednie minimum dla pracownika zatrudnionego na część etatu, trzeba obliczyć jego właściwą proporcję.

Obecne przepisy różnicują wysokość minimalnego wynagrodzenia ze względu na staż pracy. Od 1 stycznia 2017 r. wszyscy pracownicy – niezależnie od stażu pracy – będą mieli prawo do 100 proc. minimalnego wynagrodzenia. Zatem od nowego roku pracodawca nie będzie miał obowiązku ustalania rocznego okresu zatrudnienia, a to za sprawą ustawy z 22 lipca 2016 r. o zmianie ustawy o minimalnym wynagradzaniu za pracę oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2016 r., poz. 1265). Od 1 stycznia 2017 r. art. 6 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę nie będzie już rozgraniczał wysokości minimum w zależności od stażu pracy. Oznacza, to, że już w pierwszym roku zatrudnienia pracownik będzie miał w przyszłym roku prawo do wynagrodzenia w wysokości nie niższej niż 2000 zł.

Minimalna podstawa po zmianie

Dodatkowo na podstawie art. 2 ustawy zmieniającej modyfikacji ulegnie również art. 45 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z nowym brzmieniem tego przepisu od 1 stycznia 2017 r., podstawa wymiaru zasiłku przysługującego pracownikowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy, niezależnie od stażu pracy, nie będzie mogła być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, pomniejszonego o 13,71 proc.

Zmiana w art. 45 ustawy zasiłkowej obejmie również pracowników ze stażem krótszym niż rok, którzy nabędą prawo do zasiłku za okres przypadający po 31 grudnia 2016 r., nawet gdy staną się niezdolni do pracy przed 1 stycznia 2017 r. Zatem minimalną podstawą wymiaru zasiłków w razie choroby i macierzyństwa przysługujących pracownikom z tytułu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy za okres od 1 stycznia 2017 r. będzie 1725,80 zł – tj. kwota minimalnego wynagrodzenia wynosząca 2000 zł, po odliczeniu jej 13,71 proc.

Przykład

Pan Marian zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy od 1 września 2016 r. ze stałą stawką miesięczną w wysokości 80 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę (jest to jego pierwsza praca) choruje od 31 października br. Powodem jego niezdolności do pracy był wypadek komunikacyjny, dlatego prawdopodobnie będzie on korzystał z maksymalnego okresu zasiłku chorobowego, tj. 182 dni. Podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone panu Marianowi za pełne kalendarzowe miesiące zatrudnienia poprzedzające niezdolność do pracy, tj. za okres od września do października 2016 r. Podstawa wymiaru zasiłku wynosi 1277,09 zł (1480 zł – 13,71 proc.), tj. 80 proc. minimalnego wynagrodzenia, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tego wynagrodzenia dla pracownika w pierwszym roku zatrudnienia. Jeżeli pan Marian będzie nadal chorował na przełomie 2016/2017 r., podstawę wymiaru zasiłku chorobowego począwszy od 1 stycznia 2017 r. trzeba będzie podnieść do kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w przyszłym roku, tj. do kwoty 1725,80 zł (2000 zł – 13,71 proc.), mimo że nie będzie się jeszcze mógł wykazać rocznym stażem pracy.

Udokumentowanie rocznego stażu

Ustalając, czy pracownik ma roczny okres zatrudnienia, po upływie którego należy mu płacić co najmniej 100-proc. wynagrodzenia minimalnego, należy wziąć pod uwagę wszystkie okresy, za które była opłacana składka na ubezpieczenie społeczne lub zaopatrzenie emerytalne (z wyłączeniem zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego). W rocznym stażu uwzględnia się również okresy:

- pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego przysługujących w czasie trwania ubezpieczenia,

- urlopu wychowawczego przypadające po 31 grudnia 1998 r.,

- odbywania zasadniczej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego oraz

- pobierania zasiłku macierzyńskiego i zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego.