Kasacja w procesie karnym

Nie przysługuje więc od prawomocnych postanowień sądu odwoławczego kończących proces, jak również od wyroków, które nie kończą procesu.

Instytucja kasacji uregulowana jest w przepisach rozdz. 55 od art. 520 kodeksu postępowania karnego do art. 539 k.p.k.

Kasacja może być wniesiona od prawomocnego orzeczenia sądu odwoławczego kończącego postępowanie. Nie przysługuje więc od prawomocnych postanowień sądu odwoławczego kończących proces, jak również od wyroków, które nie kończą procesu – uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a ponadto od prawomocnego wyroku I instancji, który uprawomocnił się bez zaskarżania.

Kasację mogą wnieść strony, Prokurator Generalny i Rzecznik Praw Obywatelskich (art. 520 § 1 k.p.k. i art. 521 k.p.k.), przy czym Prokurator Generalny i Rzecznik Praw Obywatelskich mogą wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie (art. 521 k.p.k.), a zatem również od postanowień oraz w sytuacjach gdy orzeczenie uprawomocniło się bez zaskarżania. Takie same uprawnienia posiada Naczelny Prokurator Wojskowy (art. 672a k.p.k.).

Strona może wnieść kasację zawsze, jeśli skarżyła wyrok sądu I instancji niezależnie od skutków tego zaskarżenia. Jeżeli natomiast stron nie skarżyła orzeczenia I instancji, to może wnieść kasację od wyroku sądu odwoławczego tylko wtedy, gdy sąd ten zmienił (zaskarżony przez inną stronę) wyrok na jej niekorzyść.

Z kolei w sytuacji gdy orzeczenie sądu odwoławczego utrzymało w mocy orzeczenie sądu I instancji lub nawet zmieniło na korzyść strony nieskarżącej, to nie ma ona uprawnień do złożenia kasacji (art. 520 § 2 k.p.k.).

Jednak, zgodnie z dyspozycją art. 520 § 3 k.p.k., strona, która nie skarżyła wyroku I instancji, może zawsze wnieść kasację od wyroku sądu odwoławczego, jeżeli podnosi zarzut uchybienia stanowiącego bezwzględną podstawę do uchylenia orzeczenia wymienioną w art. 439 k.p.k.

Ponadto, jeśli chodzi o dodatkowe ograniczenia stron dotyczące wnoszenia kasacji, to można wymienić następujące:

– kasację na korzyść oskarżonego można wnieść tylko w razie skazania go za przestępstwo (w tym przestępstwo skarbowe) na karę pozbawienia wolności bez jej warunkowego zawieszenia (art. 523 § 2 k.p.k.);

– na niekorzyść oskarżonego – tylko w przypadku uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania karnego z przyczyn wskazanych w art. 17 § 1 pkt 3 i 4 k.p.k. (znikoma szkodliwość społeczna czynu lub stwierdzenie, że sprawca nie podlega karze albo z powodu niepoczytalności sprawcy) – art. 523 § 3 k.p.k.

Podkreślić należy, że powyższe ograniczenia nie dotyczą kasacji opartych na tzw. bezwzględnych przyczynach odwoławczych określonych w art. 439 § 1 k.p.k. (art. 523 § 4 k.p.k.).

Na tych podstawach kasację można wnieść zarówno na korzyść, jak i niekorzyść oskarżonego od wyroku umarzającego postępowanie z innych powodów niż wymienione w art. 17 § 1 pkt 3 i 4 k.p.k., czy też od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, a także od wyroku skazującego na karę grzywny lub karę pozbawienia wolności z warunkowym jej zawieszeniem.

W postępowaniu kasacyjnym, które z samego założenia nakierowane jest na kontrolę zarzutów rażącego naruszenia prawa materialnego i procesowego, wskazywanie na błędne ustalenia faktyczne może być skuteczne tylko wtedy, gdy skarżący wykaże istnienie usterek proceduralnych, które mogły zakłócić proces prawidłowego ustalania stanu faktycznego.

22 października 2009 r. Senat RP zadecydował o tzw. dużej nowelizacji kodeksów

: karnego, postępowania karnego, karnego wykonawczego oraz karnego skarbowego.

Nowelizacja

weszła w życie 8 czerwca 2010 r.

(DzU z 2009 roku nr 206, poz. 1589)

znacznie zwiększyła dotychczasowe uprawnienia radców prawnych, jako pełnomocników w postępowaniu karnym.

Obecnie, bez żadnych ograniczeń, pełnomocnikiem może być zarówno adwokat, jak i radca prawny.

Ponadto radcom prawnym przyznano uprawnienia w zakresie sporządzenia i podpisania subsydiarnego aktu oskarżenia w sprawach ściganych z oskarżenia publicznego.

Istotną zmianą jest również uprawnienie radcy prawnego, bez względu na to, czyim jest pełnomocnikiem, do sporządzenia i podpisania apelacji od wyroku sądu okręgowego.

Zmiana ta z pewnością spowoduje większą dostępność pomocy prawnej oferowanej przez profesjonalnych pełnomocników w postępowaniu karnym.

Niezmienione pozostały natomiast ograniczenia dotyczące obrony oskarżonego. W dalszym ciągu takie uprawnienia posiadają jedynie adwokaci. Wielokrotnie powtarzanym argumentem ze strony środowiska adwokatów sprzeciwiających się rozszerzeniu tych uprawnień na radców prawnych jest fakt, że nie posiadają oni wystarczającej wiedzy z zakresu prawa karnego.

Po to, by ułatwić radcom prawnym przyswojenie nowych zasad procedury karnej, w każdy czwartek w serwisie ww.rp.pl/prawnicy publikujemy fragmenty książki Ewy Targońskiej „Postępowanie karne dla radców prawnych".

Autorka jest prokuratorem w stanie spoczynku, zajmuje się pracą naukową i dydaktyczną z zakresu prawa karnego i procedury karnej