Dawne czyny notariusza mają znaczenie przy powrocie do zawodu

M.K., który utracił uprawnienia wykonywania notariusza w związku ze skazaniem go wyrokiem karnym za sporządzenie aktu notarialnego, w którym niepełnosprawna osoba rozporządziła swoim majątkiem, postanowił ponownie ubiegać się o powołanie go na stanowisko notariusza.

Rada Izby Notarialnej pozytywnie zaopiniowała ten wniosek, podnosząc, że w chwili jego złożenia minęły dwa lata od daty uprawomocnienia się orzeczonego środka karnego dwóch lat zakazy wykonywania zawodu notariusza, a ponadto z opinii wystawionej przez innego rejenta wynika, że M.K. m.in. ma wiedzą z zakresu obowiązującego prawa i stale pogłębia kwalifikacje zawodowe.

Rękojmia prawidłowego wykonywania zawodu

Mimo tego, Minister Sprawiedliwości odmówił powołania M.K. na notariusza. W uzasadnieniu stwierdzono, że opinia Rady Izby Notarialnej nie ma wiążącego charakteru. Minister wskazał na przesłankę nieskazitelnego charakteru i rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu notariusza, określoną w art. 11 pkt 2 Prawa o notariacie, i stwierdził, że dopuszczenie się przez byłego rejenta rażącej i oczywistej obrazy przepisów świadczy o braku szczególne staranności i ostrożności wymaganych od osób wykonujących zawód notariusza, wobec czego M.K. nie daje rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu. Minister zwrócił także uwagę na to, iż wnioskodawca nie pracował na stanowisku asesora notarialnego przez co najmniej dwa lata, a tym samym nie spełniał przesłanki z art. 11 pkt 6.

W odwołaniu od tej decyzji M.K. podkreślił, iż w chwili składania wniosku o powołanie na stanowisko notariusza miał status osoby niekaranej, bowiem skazanie za popełnione przestępstwo uległo zatarciu. Jego zdaniem pominięcie zaświadczenia o niekaralności stanowiło rażące naruszenie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. W odniesieniu do przesłanki dwuletniej pracy na stanowisku asesora notarialnego, M.K. stwierdził, że skoro notariuszem może zostać osoba, która pracowała w charakterze asesora co najmniej dwa lata, to tym bardziej może nim zostać osoba, która pracowała w charakterze notariusza przez kilkanaście lat, czego Minister nie uwzględnił.

Odwołanie nie przyniosło skutku. Minister podkreślił, że postępowanie prawnika w czasie kiedy był rejentem wskazuje na brak szczególnej staranności i ostrożności oraz podważa jego wiarygodność, jako osoby ponownie ubiegającej się o powołanie na stanowisko notariusza.

Ocena sylwetki kandydata

Sprawa trafiła do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Ten podzielił opinię Ministra Sprawiedliwości. Oddalając skargę WSA wyjaśnił, że uznanie skazania za niebyłe oznacza przyjęcie swoistej fikcji niekaralności skazanego, jednakże fikcja ta nie może być rozumiana zbyt szeroko i rozciągać się na wszelkie sfery aktywności życiowa. – Nie można zatem przyjąć, że zatarcie skazania M.K. oznaczało niemożność wyciągnięcia wobec niego skutków prawnych z zachowania stanowiącego czyn przestępczy – wskazał sąd.

Dalej WSA, uznał, że Minister dokonał prawidłowej oceny postępowania wnioskodawcy, biorąc zwłaszcza pod uwagę fakt, że czyn mu zarzucany był bezpośrednio związany z wykonywaniem zawodu notariusza. Sąd zgodził się, że od kandydata na notariusza wymagać należy nieskazitelnej postawy, a M.K. takiej postawy nie okazał, nie dając tym samym gwarancji należytego wykonywania zawodu notariusza, jako osoby zaufania publicznego.

Wyrok ten podtrzymał Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. akt II GSK 2052/12). W uzasadnieniu podkreślono, że wszechstronne badanie przed powołaniem na stanowisko notariusza, czy kandydat rzeczywiście daje rękojmię prawidłowego wykonywania tego zawodu, jest zadaniem Ministra Sprawiedliwości, który ma czuwać nad tym, aby standardy wykonywania zawodu zaufania publicznego były zachowane.

Za trafny uznano, więc pogląd, że organ powinien brać pod uwagę wszystkie okoliczności składające się na wizerunek kandydata, a więc także znane mu zdarzenia, które legły u podstaw wydania wyroku skazującego, mimo iż skazanie uległo zatarciu. – Zachowania te, jako fakty społeczne nadal istnieją i mogą być brane pod uwagę przy ocenie sylwetki kandydata – wskazał NSA, dodając, iż nietrafny był pogląd M.K., że po zatarciu skazania niebyła są także zdarzenia, które legły u jego podstaw.

- Fakt sporządzenia aktu notarialnego, prowadzącego do rozporządzenia majątkiem przez osobę o bardzo głębokim stopniu niepełnosprawności fizycznej i umysłowej powinien być brany pod uwagę przy ocenie przesłanki dawania rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu notariusza – wyjaśnił sąd.

Kto może zostać notariuszem

Na notariusza może zostać powołany ten, kto:

- posiada obywatelstwo polskie, obywatelstwo innego państwa członkow-skiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozu-mienia o Wolnym Handlu (EFTA)

- korzysta w pełni z praw publicznych i ma pełną zdolność do czynności prawnych

- jest nieskazitelnego charakteru i daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu notariusza

- ukończył wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskał ty-tuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej

- odbył aplikację notarialną w Rzeczypospolitej Polskiej