Jacek Trela o samorządzie adwokackim: priorytet to szkolenia adwokatów i aplikantów

Adwokatura to środowisko szczególnie kreatywne, pełne pomysłów, energii i wiary w praworządność. Zarazem niezwykle zróżnicowane, dla którego wolność, prawość oraz przestrzeganie określonych w prawie reguł to wartości podstawowe.

Wykonywanie powiązanych immanentnie z zawodem adwokata zadań możliwe jest jedynie, gdy sprawnie funkcjonują organy samorządu zawodowego. Mając świadomość, że samorząd jest gwarantem funkcjonowania każdego z jego członków, ośmieliłem się poprosić o wybór na „pierwszego wśród równych". I przekonać decydujących o losach samorządu, że mam pomysł, jak dotlenić zaspany organizm.

Najważniejszym zadaniem nadchodzącej kadencji jest połączenie izb oraz naczelnych organów adwokatury w sprawnie funkcjonujący mechanizm uzupełniających się elementów struktury samorządowej. To podstawowe zadanie NRA i jej prezesa. Zbliżający się Krajowy Zjazd Adwokatury, powinien nadać samorządowi strategiczny kierunek działania, wskazać priorytety, właściwie rozkładając akcenty poszczególnych etapów realizacji wytycznych uchwalonych przez Zjazd. Niezwykle istotne jest, by Zjazd wskazał, jak kształtować wizerunek adwokatury, wytyczył obszary, w których konieczne są działania sanacyjne, określił nowe sfery aktywności. Wszystko po to, by najwyższa władza adwokatury zdefiniowała sposób funkcjonowania prezesa i NRA, nadała impet i energię.

Piękno różnobarwności

Izby to najważniejsze elementy struktury samorządowej. Przez dwie kadencje byłem dziekanem największej izby adwokackiej w kraju. Doświadczenie tych lat jest źródłem inspiracji i koncepcji, którą chciałbym urzeczywistniać po powierzeniu mi funkcji prezesa NRA.

Ważne jest także, co samorząd powinien zapewnić swoim członkom, aby nie zapominali, że są jego częścią, że bez nich nie ma samorządu. Że są dla niego ważni, niezbędni. Jestem pewien, że postawimy na Zjeździe te wszystkie zagadnienia, które umożliwią delegatom wyznaczenie zadań na najbliższą kadencję, a także wytyczenie strategii na dłużej niż te cztery lata.

Nie ma innej organizacji, która miałaby szczęście składać się z ludzi posiadających taki bagaż doświadczeń społecznych. Zdobyty w salach sądowych i w toku pomocy w rozwiązywaniu problemów ludzkich, zawodowych, rodzinnych, korporacyjnych i publicznych. Słowem, ludzi, których głosu warto słuchać, z których zdaniem należy się liczyć, a których potencjał trzeba wykorzystać. Zarówno tych doświadczonych, jak i tych młodych – pełnych energii. Tych zaangażowanych w działalność szkoleniową, naukową, społeczną, integracyjną, polityczną czy kulturalną i sportową. Dyskutujących w salach sądowych, na konferencjach, czy forach internetowych. Wymieniających poglądy i krytykujących. W adwokaturze nigdy nie będzie jednomyślności, jednorodności, czy pełnej jednolitości. Jej pięknem jest bowiem różnobarwność.

Sztuką jest wykorzystanie dobrej energii i potencjału wszystkich adwokatów i aplikantów. Dla dobra samej adwokatury. Wiem, jak to zrobić. Jak słuchać i szanować wszystkich. Jak wykorzystać różnorodne poglądy. Jak pokazać światu, że w tej nieładnej rzeczywistości społeczno-politycznej prawdziwe piękno i mądrość można znaleźć w adwokaturze.

Chcę adwokatury budzącej zaufanie i otwartej na problemy społeczne i prawa obywatelskie. Wspierającej praworządność w sprawnym i przyjaznym dla człowieka wymiarze sprawiedliwości. Ukształtowanym z uwzględnieniem wizji i wiedzy adwokatury. Mądrej i szanowanej w drodze do naprawy sądownictwa.

Urealnić wyobrażenie

Zaangażowanie adwokatury w przestrzeni publicznej to trampolina do wzmocnienia pozycji zawodowej poszczególnych adwokatów i poszerzenia naszych uprawnień zawodowych. Przykładowo adwokaci powinni móc sporządzać protokoły zgromadzeń spółek prawa handlowego, a więc wykonywać czynności dotychczas zastrzeżone dla notariuszy. Przecież adwokaci świadczą pomoc prawną dla tych spółek. Wykonywanie zawodu w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością to wehikuł ułatwiający wykonywanie zawodu, zwłaszcza w obliczu niepewnych zmian w systemie podatkowym. Obowiązkowe zastępstwo stron przez adwokatów (tzw. przymus adwokacki) to kolejny krok do wzmocnienia naszej pozycji. Wzorcowe rozwiązania prawne znajdziemy w postępowaniach przed sądami francuskimi, a także w innych procedurach europejskich. Wprowadzenie takiego systemu postrzegać należy w kategoriach obowiązku państwa wobec obywateli, dla których materia spraw sądowych jest skomplikowana i wymaga profesjonalnego wsparcia.

Wzmacnianiu pozycji adwokatury powinno służyć jej zaangażowanie we współpracę z legislaturą. Powinna być aktywna w procesie legislacji dotyczącej pomocy prawnej, wymiaru sprawiedliwości, a także praw człowieka. Przykłady takiego współdziałania w procesie stanowienia prawa są widoczne. Rolą samorządu jest koordynacja wspaniałych postaw wielu adwokatów. Nasz wspólny zapał wzmacniać będzie pozycję adwokatury jako ośrodka opiniotwórczego.

W tym współdziałaniu trzeba dążyć do stworzenia modelu pomocy eksperckiej dla ośrodków władzy publicznej. Niezależność przynależna adwokaturze połączona z wiedzą i doświadczeniem w stosowaniu prawa jest nie do przecenienia. Samorząd powinien wykorzystać potencjał swych członków, tworząc platformy wymiany myśli prawniczej i komentowania orzecznictwa sądowego. Adwokatura członków jest w tym najlepszym ekspertem.

Wyobrażenie adwokatury ma stać się rzeczywistością. Ważnym zadaniem przyszłego prezesa NRA jest zadbać o jej postrzeganie w społeczeństwie. Temu służyć musi budowa systemu komunikacji medialnej, dzięki któremu działalność publiczna adwokatury i adwokatów będzie zauważana. Tylko wtedy można sensownie rozwijać markę „adwokat" i uświadamiać społeczeństwu potrzebę korzystania z pomocy adwokata. To działanie na rzecz wzrostu popytu na pomoc prawną adwokatów. Istotne jest to, że dochodzenie do wymarzonej adwokatury wymagać będzie zbudowania przyjaznego modelu samorządu zawodowego. Poprawiającego warunki wykonywania zawodu, nie tylko poprzez poszerzenie uprawnień adwokatów, ale także poprzez usuwanie zbędnych ograniczeń wewnętrznych (regulaminowych), które osłabiają konkurencyjność naszego zawodu wobec innych podmiotów działających w sferze usług prawnych. Nie naruszając zasad deontologii, trzeba usunąć utrudnienia w wykonywaniu zawodu i uczynić go bardziej konkurencyjnym. Ważne jest jasne określenie reguł informowania o prowadzonej działalności zawodowej. To powinno z jednej strony ułatwić adwokatom kontakt z klientami, a z drugiej strony umożliwi organom dyscyplinarnym działanie jednolite i spójne.

Przekonując coraz liczniejsze środowisko adwokackie do walorów samorządu, trzeba przygotować model towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych i przedstawić go jako ofertę, która da możliwość przejęcia ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej adwokatów. Pozostaną one w naszej gestii wewnętrznej, co przyczyni się do znacznego zmniejszenia opłat ubezpieczeniowych, nadto mogą być wykorzystane jako mechanizm dodatkowego ubezpieczenia emerytalnego. Adwokatura musi podjąć działania, aby nieodpłatna pomoc prawna była finansowana na warunkach rynkowych. Samorząd jest gwarantem niezależności adwokatów, stoi na straży nienaruszalności tajemnicy zawodowej i musi podejmować interwencje w przypadku prób naruszania tej tajemnicy przez organy państwa.

Ułatwiać, nie utrudniać

Autorytetowi i wysokiej pozycji adwokatury służy najwyższa jakość sądownictwa dyscyplinarnego, które jest atrybutem samorządności zapisanej w art. 17 konstytucji. Dlatego tak istotne jest utrzymanie sądownictwa dyscyplinarnego w strukturach samorządowych. Taki był zresztą cel nowelizacji prawa o adwokaturze z 2014 r., która miała nie tylko przyspieszyć postępowania, ale i wprowadzić niezależność rzeczników dyscyplinarnych wybieranych przez zgromadzenia izb, a także rzecznika dyscyplinarnego adwokatury.

Szybkość i rzetelność postępowań dyscyplinarnych uzasadnia rację bytu samorządowego postępowania dyscyplinarnego. Sprawny pion dyscyplinarny z jednej strony gwarantuje ochronę adwokatów przed nadużywaniem skarg dyscyplinarnych przez innych uczestników wymiaru sprawiedliwości, a z drugiej strony ma zapewnić właściwe standardy świadczenia pomocy prawnej na rzecz społeczeństwa.

Priorytetem należy uczynić szkolenie adwokatów i aplikantów adwokackich. O pozycji adwokatury decydować będzie wysoki poziom szkolenia aplikantów. Powinno ono opierać się na sprawdzonym przez lata modelu patron – aplikant. Adwokatura powinna także dążyć do zmiany zasad egzaminu zawodowego, wprowadzając do niego część ustną, w której zdający prezentowaliby analizę kazusu z wybranej dziedziny prawa – cywilnego lub karnego, a także z etyki adwokackiej. Dziwić musi to, że adepci zawodu sędziego muszą zdawać egzamin ustny, a przyszli adwokaci, których narzędziem pracy jest w dużej mierze słowo mówione, takiego obowiązku nie mają. Szkolenie zawodowe ma ułatwiać, a nie utrudniać wykonywanie zawodu, poprzez sztuczne i niewiele wnoszące formalne zaliczanie godzin. Trzeba wypracować system, w którym istnieje wiele równoważnych sposobów wypełniania tego obowiązku. Samorząd jest od ułatwiania swoim członkom wykonywania zawodu w tych trudnych czasach. Samorząd przyjazny.

Autor jest wiceprezesem Naczelnej Rady Adwokackiej, kandydatem na prezesa NRA

Adwokaci Aplikacje/Egzaminy Prawnicze