Tomasz Janik o obecności tłumacza przy poświadczaniu podpisu przez notariusza

Sąd Najwyższy uznał, że obecność tłumacza nie jest wymagana, gdy notariusz poświadcza podpis czy sporządza odpis, bo nie jest zobowiązany do badania, czy dokument jest zgodny z prawem. Skąd zatem taka praktyka?

Tomasz Janik, prezes Krajowej Rady Notarialnej:

Z poświadczaniem zgodności odpisów czy kopii dokumentów nie ma większego problemu – ich tłumaczenie co do zasady nie jest potrzebne. Przy poświadczaniu podpisu pod dokumentem sporządzonym w języku obcym obecność tłumacza przysięgłego jest konieczna. Nie można bowiem ograniczać się do przepisów prawa o notariacie czy kodeksu cywilnego, z których rzeczywiście taki obowiązek wprost nie wypływa. Trzeba zwrócić uwagę na inne ustawy – w szczególności o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Wynika z niej dla notariuszy obowiązek analizowania i rejestrowania wszystkich czynności dotyczących obrotu wartościami majątkowymi, jeżeli przekraczają lub są równe 15 tys. euro albo mogą zostać uznane za podejrzane. Dlatego poświadczając podpis np. pod dokumentem zbycia przedsiębiorstwa czy udziałów w spółce, co de facto nadaje ważność tej czynności prawnej, rejenci muszą mieć pewność, że transakcja nie przekracza tej wartości lub z innych powodów podlega rejestracji.

Skąd więc takie stanowisko Sądu Najwyższego?

Uchwała SN tej kwestii nie wyjaśnia. Wykluczone jest zatem, aby notariusz poświadczył podpis, nie znając treści dokumentu.

Poza tym, wymóg obecności tłumacza przysięgłego wynika z konieczności odpowiedniej formy czynności prawnej, wymaganej dla jej ważności. W Europie są one bardzo zróżnicowane. Jeżeli notariusz poświadczy podpis pod pełnomocnictwem sporządzonym w języku, którego nie rozumie, to nie będzie wiedział, że upoważnia ono np. do przeniesienia własności nieruchomości. Takie pełnomocnictwo, na gruncie prawa polskiego, wymaga formy aktu notarialnego, w innych państwach może nie być konieczna. Jeżeli notariusz z braku wiedzy o treści upoważnienia poświadczy podpis pod takim pełnomocnictwem, to będzie ono nieważne, umowa zawarta na jego podstawie może być bezskuteczna, a ostatecznie także nieważna.

Ten sam przepis ustawy o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy dotyczy jednak również m.in. adwokatów i radców.

Komornicy są z definicji funkcjonariuszami publicznymi, notariusze wykonują zadania publiczne, co zbliża ich do pozycji funkcjonariusza publicznego, natomiast pozostali wykonują wolne zawody i ich odpowiedzialność jest inna. Zasady określone w powołanej ustawie są różne dla różnych kategorii instytucji obowiązanych. Dopóki nie nastąpi zmiana przepisów, musimy analizować treść dokumentów.

Czy jednak notariusz sam nie umie stwierdzić, że jego znajomość języka pozwala na pełne zrozumienie danego dokumentu?

Nawet jeśli notariusz zna język bardzo dobrze, nie możemy wykluczyć pojawienia się problemów związanych z tłumaczeniem. Co innego bowiem prosta, kilkuzdaniowa umowa, a co innego skomplikowana czynność prawna. Standardy dla każdej czynności powinny być jednolite. Ważna jest konsekwencja. Chyba że ustawa wprost wyłączyłaby określony rodzaj czynności z obowiązku angażowania tłumacza przysięgłego.

Sądzę, że wielu notariuszy poradziłoby sobie ze zrozumieniem skomplikowanych dokumentów. Mimo wszystko wymaga się od nich zdobycia uprawnień równorzędnych z tłumaczem przysięgłym. Czy to nie za daleko posunięty formalizm?