Ewidencja ulic i adresów: jak prawidłowo numerować budynki

Obowiązkiem wójta (burmistrza, prezydenta miasta) jest oprócz nazywania ulic także numerowanie budynków. Proces ten nie może być chaotyczny. Wadliwe ponumerowanie obiektów może stwarzać problemy dla mieszkańców, np. związane z dotarciem pomocy ratunkowej. A zmiana przyznanych oznaczeń też nie jest łatwa. Wiążą się z tym bowiem określone koszty dla mieszkańców, np. wymiana szyldów, pieczątek, ale i dla gminy, która może zostać obciążona obowiązkiem zapłaty odszkodowania. Dlatego wójt powinien ściśle przestrzegać zasad nadawania budynkom numerów porządkowych określonych w art. 47a ustawy z 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne (dalej: upgk) i rozporządzeniu ministra administracji i cyfryzacji z 9 stycznia 2012 r. w sprawie ewidencji miejscowości, ulic i adresów (dalej: rozporządzenie).

Ewidencja miejscowości, ulic i adresów

Zgodnie z art. 47a ust. 1 pkt 1 upgk do zadań gminy należy ustalanie numerów porządkowych oraz prowadzenie ewidencji miejscowości, ulic i adresów. Działa ona w systemie teleinformatycznym. A jedną z informacji zawartych w tej ewidencji jest numer porządkowy. Stanowi on również element wchodzący w skład danych adresowych.

Obiektami, którym wójt (burmistrz, prezydent miasta) nadaje numery porządkowe, są budynki mieszkalne oraz inne budynki przeznaczone do stałego lub czasowego przebywania ludzi, w tym w szczególności:

- biurowe,

- ogólnodostępne, wykorzystywane na cele kultury i kultury fizycznej, o charakterze edukacyjnym,

- szpitale i opieki medycznej,

- przeznaczone do działalności gospodarczej.

Numeruje się obiekty wybudowane, w trakcie budowy i prognozowane do wybudowania.

Obowiązujące reguły

Zasady numerowania budynków określa § 5 ust. 2 rozporządzenia. Zgodnie z tym przepisem dla każdej ulicy i każdego placu posiadającego nazwę tworzy się odrębne, ciągłe zbiory numerów porządkowych w sposób zapewniający przestrzenną regularność każdego z tych zbiorów oraz unikalność jego elementów, zachowując w miarę możliwości już istniejące numery (ujawnione w ewidencji numeracji porządkowej nieruchomości) oraz dotychczasowe zasady tej numeracji.

Natomiast dla każdej wsi lub jej części stanowiącej miejscowość oraz dla każdego osiedla na obszarach miast, w których ulice i place nie posiadają nazw, tworzy się jeden ciągły zbiór numerów porządkowych, w sposób zapewniający jego przestrzenną regularność oraz unikalność jego elementów (§ 5 ust. 3 rozporządzenia).

Przykład

Wójt gminy Pierzchnica postanowił uporządkować ewidencję numeracji nieruchomości. W tym celu powołał czteroosobową komisję, która miała dokonać weryfikacji numeracji dla całej miejscowości Gumienice poprzez nadanie jednolitych numerów porządkowych. W gminie Pierzchnica urzędowe nazwy miejscowości to Gumienice – wieś, Straszniów Gumienicki oraz Towarzystwo, stanowiące części wsi Gumienice. Komisja zaproponowała ujednolicić numerację poprzez zachowanie aktualnej numeracji w miejscowości Gumienice – wieś od numeru 1 do numeru 70. Natomiast w częściach wsi: Towarzystwo i Straszniów Gumienicki wnosiła o nadanie kolejnych numerów porządkowych od numeru 71 do numeru 266. Komisja wnioskowała zatem objęcie jednolitą nazwą (Gumienice) i numeracją dotychczasowe terytorium trzech wcześniej wymienionych miejscowości. Propozycja komisji została zatwierdzona przez wójta. Zarządzenie zakwestionował organ nadzoru. Wskazał, że wójt naruszył § 5 ust. 3 rozporządzenia. Wójt nadał jednolitą, ciągłą numerację porządkową dla wsi i jej części. Powinien on zaś ustalić odrębny zbiór numerów dla wsi Gumienice, odrębny dla Straszniowa Gumienickiego oraz odrębny dla Towarzystwa (na podstawie rozstrzygnięcia nadzorczego Wojewody Świętokrzyskiego z 11 września 2014 r., znak: PNK.I.4130.49.2014).

Numery porządkowe przyjmują postać liczb całkowitych w przedziale od 1 do n. Nowo wybudowanemu budynkowi, który nie był przedmiotem prognozy wyrażonej w ewidencji, nadaje się numer porządkowy złożony z liczby (L), zgodnej z liczbą numeru porządkowego sąsiedniego budynku objętego ewidencją, oraz z pierwszej niewykorzystanej litery alfabetu łacińskiego (LA, LB, LC... LX), z zachowaniem przyjętych dla danej ulicy lub miejscowości ogólnych zasad numeracji oraz z uwzględnieniem granic nieruchomości.

W przypadku gdy w najbliższym sąsiedztwie nowo wybudowanego budynku znajduje się budynek oznaczony numerem porządkowym typu LX lub w przypadku wyczerpania się liter nowo wybudowanemu budynkowi nadaje się numer porządkowy, dopisując do oznaczenia typu LX najpierw pierwszą, a następnie kolejne litery alfabetu łacińskiego (LXA, LXB, LXC... LXZ, LXZA, LXZB, LXZC...).

W przypadku budynków położonych w bezpośrednim sąsiedztwie dwu lub więcej ulic, posiadających odrębne wejścia od strony sąsiadujących z nimi ulic, albo gdy budynek położony przy jednej ulicy ma więcej niż jedno wejście główne, budynkom tym może być nadawanych wiele numerów porządkowych, związanych ze wszystkimi głównymi wejściami do obiektu.

Ważne

Numery porządkowe, które nie spełniają wymagań, mogą być stosowane w ewidencji, jeżeli zapewniają unikalność związanych z nimi adresów i ich czytelną identyfikację w terenie w powiązaniu z adresami sąsiednimi.

Bez wydawania decyzji

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) nadaje numer z urzędu lub na wniosek zainteresowanych i zawiadamia o tych ustaleniach właścicieli nieruchomości lub inne podmioty uwidocznione w ewidencji gruntów i budynków, które tymi nieruchomościami władają.

W orzecznictwie ukształtował się pogląd, że czynność właściwego organu gminy, polegająca na nadaniu lub zmianie numeru porządkowego, nie następuje w drodze decyzji, czy postanowienia, ale w formie czynności materialno-technicznej (por. np. wyroki NSA z: 1 lutego 2008 r., sygn. akt I OSK 6/07, i 7 grudnia 2011 r., sygn. akt I OSK 30/11). Załatwienie sprawy przez organ przez wydanie decyzji następuje bowiem tylko w sytuacji, gdy z mocy przepisów prawa materialnego lub innych załatwienie sprawy powinno nastąpić w tej prawnej formie. Takiej podstawy nie formułują przepisy upgk.

Odnośnie do formy odmowy zmiany numeru również większość składów orzekających uważa, że nie może to być decyzja administracyjna. Odnotować należy jednak, że pojawiły się poglądy dopuszczające możliwość wydania decyzji, ale tylko w przypadkach sprzeciwu nadania lub zmiany numeru porządkowego nieruchomości, czyli nieuwzględnienia wniosku strony (por. wyrok WSA w Olsztynie z 31 lipca 2006 r., sygn. akt II SA/Ol 248/06, wyrok WSA w Krakowie z 6 października 2010 r., sygn. akt III SA/Kr 201/10).

Nie ma natomiast w orzecznictwie sporu, że nadanie numeru porządkowego następuje wyłącznie w drodze czynności materialno-technicznej, podlegającej zaskarżeniu do sądu administracyjnego (por. np. wyrok NSA z 7 grudnia 2011 r., sygn. akt I OSK 30/11).

Jak wskazał WSA w Krakowie w wyroku z 23 września 2014 r. (sygn. akt III SA/Kr 893/14), organ przed podjęciem rozstrzygnięcia w sprawie nadania, zmiany lub odmowy nadania czy też odmowy zmiany numeru porządkowego powinien dokonać analizy przedstawionych danych i dokumentów, mając na uwadze treść obowiązujących przepisów. Motywy przyjętego przez organ stanowiska muszą być także znane stronie, której praw i obowiązków podjęta czynność dotyczy. Powinny one zostać przez ten organ uzewnętrznione także wtedy, gdy rozstrzygnięcie nie przybiera formy decyzji.

Zdaniem krakowskiego sądu pisemne zawiadomienie strony o nadaniu, zmianie lub odmowie nadania czy też odmowie zmiany numeru porządkowego musi wskazywać podstawę prawną oraz zawierać uzasadnienie. Braki w tym zakresie powodują, że czynność wójta jest bezskuteczna.

Podanie zainteresowanego

Wniosek o nadanie numeru porządkowego może wnieść osoba zainteresowana. Za taką uznaje się właściciela nieruchomości. Na równi z nim należy traktować też użytkownika wieczystego (wyrok WSA w Olsztynie z 31 lipca 2006 r., sygn. akt II SA/OL 248/06).

Przykład

Użytkownik pracowniczego ogródka działkowego wystąpił do burmistrza o nadanie numeru porządkowego altany wybudowanej na terenie działki. Burmistrz odmówił. Uznał bowiem, że działkowiec nie jest osobą uprawnioną do wystąpienia o nadanie numeru porządkowego obiektu, gdyż nie jest właścicielem ani użytkownikiem wieczystym nieruchomości. Sprawa swój finał znalazła w NSA. Ten przyznał rację burmistrzowi i wskazał, że z wnioskiem o nadanie numeru porządkowego mogłaby w tej sprawie wystąpić jedynie gmina jako właściciel nieruchomości lub Polski Związek Działkowców jako jej użytkownik wieczysty (na podstawie wyroku NSA z 1 lutego 2008 r., sygn. akt I OSK 6/2007).

Jak wskazał WSA w Warszawie w wyroku z 5 sierpnia 2008 r. (sygn. akt IV SA/Wa 853/08), kwestie związane z oznaczeniem działek sąsiednich, nawet położonych przy tej samej ulicy, mają wprawdzie wpływ na sytuację faktyczną innych osób ubiegających się o nadanie numeru, jednak dotyczą wyłącznie interesu prawnego właścicieli konkretnych nieruchomości, którym nadano już numery. Dlatego wnioskodawcy na drodze sądowej nie mogą kwestionować oznaczenia budynku osoby trzeciej, nawet gdy miałoby ono faktyczny wpływ na numer ich własnej nieruchomości. W rozpoznawanej sprawie wnioskodawcy wskazali, że ich budynkowi ustalono wadliwy numer („b" zamiast „d") z uwagi na nadanie błędnego numeru nieruchomości sąsiedniej („d" zamiast „e").

Zmiana oznaczeń

W praktyce najwięcej emocji wzbudza zamiana już ustalonej numeracji. Taka konieczność może nastąpić w przypadku, gdy np. numery porządkowe powtarzają się (nie są unikalne) lub jeżeli zbiór numerów porządkowych nie jest ciągły i nie zapewnia przestrzennej regularności. Pomimo tego organ gminy musi pamiętać, że regulacje upgk przyjmują zasadę zachowania w miarę możliwości istniejących numerów.

Jak wskazał WSA w Lublinie w wyroku z 19 marca 2015 r. (sygn. akt III SA/Lu 698/14), stwierdzenie wadliwości ustalonych numerów porządkowych nie jest wystarczającą przesłanką do wprowadzenia ich zmiany, ponieważ niewłaściwe oznaczenie powinno mieć skutek w postaci utrudnienia ich wykorzystywania w taki sposób, że uzasadniona jest modyfikacja numeracji (np. wprowadzanie w błąd wielu osób, utrudnienia dla dostawców energii, błędy w różnego rodzaju dokumentacji). Lubelski sąd administracyjny wyjaśnił również, że organ, zanim podejmie decyzję w tym zakresie, powinien przeanalizować, jak ukształtowane są przyzwyczajenia mieszkańców i innych osób, jakie będą koszty zmian i jakie jest stanowisko osób zainteresowanych.

Zmiana numerów może powodować konieczność rozważenia odmiennych racji dwóch stron. Chodzi np. o sytuację, gdy w tej samej miejscowości istnieją dwa identyczne numery porządkowe. Zdaniem WSA w Gorzowie Wielkopolskim, wyrażonym w wyroku z 4 kwietnia 2012 r. ( sygn. akt II SA/Go 17/12), w tym przypadku usunięcie błędu powinno dotyczyć tej z nieruchomości, która nieprawidłowością została obarczona. Jednocześnie gorzowski sąd administracyjny, odnosząc się do kosztów związanych z tą operacją, wskazał, że wymiana dowodów osobistych jest bezpłatna, a w zakresie (spowodowanej zmianą z urzędu adresu zamieszkania) konieczności wymiany innych dokumentów (np. prawo jazdy, dowód rejestracyjny) rada gminy może podjąć uchwałę zwalniającą zainteresowanych z wymaganych opłat. Nie jest też wykluczona odpowiedzialność odszkodowawcza gminy za szkody wywołane urzędową zmianą numeru porządkowego.

podstawa prawna: art. 47a ustawy z 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 831 ze zm.)

podstawa prawna: § 5, § 9 rozporządzenia ministra administracji i cyfryzacji z 9 stycznia 2012 r. w sprawie ewidencji miejscowości, ulic i adresów (DzU z 2012 r., poz. 125)

Zasady przy aktualizacji oznaczeń

W przypadku ustalania numerów związanych z nowymi, niezabudowanymi dotychczas ulicami lub osiedlami, a także w przypadku podjęcia decyzji o zmianie numeracji związanej z określoną ulicą lub osiedlem stosuje się zasady polegające na tym, że numery:

- wzdłuż ulic głównych wzrastają w kierunku od centrum miejscowości ku jej granicom albo z południa na północ oraz ze wschodu na zachód,

- wzdłuż ulic bocznych wzrastają, poczynając od głównej ulicy, w kierunku granic miejscowości,

- po lewej stronie ulicy, w kierunku zwiększających się numerów, oznacza się liczbami nieparzystymi, a po prawej stronie parzystymi,

- budynków przylegających do placu wzrastają, poczynając od naroża placu przy głównej ulicy, zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara,

Gdy plac powstaje z rozszerzenia lub skrzyżowania ulic, dla budynków przylegających do niego ustala się kolejne numery porządkowe jednej z ulic przechodzących przez ten plac.