Najważniejsze orzeczenia sądów w 2019 r.

Mimo kryzysu związanego ze zmianami w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości i konfliktu, który został tym spowodowany, sądy w swej masie normalnie rozpatrują ok. 16 mln spraw.

W zeszłym roku zapadły wyroki ważne dla różnych aspektów życia obywateli. Były to wyroki dotyczące np. kredytów, spraw małżeńskich i rodzinnych odszkodowawczych, zagadnień pracowniczych czy też podatkowych. Sędziowie rocznie wydają ogromną liczbę rozstrzygnięć, jednak kilka z nich można uznać za te najważniejsze w ubiegłym roku.

Kredyty i odszkodowania

3 października w głośnej sprawie frankowiczów, państwa Dziubaków, TSUE stanął po ich stronie. Na pytanie warszawskiego Sądu Okręgowego TSUE stwierdził, że unijna dyrektywa o nieuczciwych warunkach umów nie pozwala, aby sąd krajowy, eliminując klauzulę niedozwoloną (mechanizm indeksacyjny), utrzymywała w mocu umowę kredytową wbrewe woli konsumenta, przez uzupełnienie luki krajowymi przepisami. Dodajmy, że po wyroku uczestnicy sporów frankowych różnie wykładają wyrok Luksemburga, i praktyka rozstrzygnie o jego znaczeniu (C-260/18).

– Przewidziane w art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim uprawnienie konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego spłaty w całości przed terminem obejmuje także prowizję za udzielenie kredytu – brzmi z kolei uchwała SN z 12 grudnia 2019 r. (sygn. III CZP 45/19).

Z kolei w wyroku z 11 stycznia 2019 r. Sąd Najwyższy orzekł, że ofiara wypadku może żądać pieniędzy do końca życia – a chodzi o poszkodowanych na ciele lub zdrowiu.

– W praktyce z takimi roszczeniami można występować np. po 40 latach, jeśli schorzenie się wtedy ujawni – wskazała sędzia SN Bogumiła Ustjanicz (sygn. V CSK 558/17).

Rodzina i majątek

15 lutego 2019 r. SN uchwalił, że rodzice bez zezwolenia sądu opiekuńczego nie mogą nabywać dla dziecka nieruchomości także wtedy, gdy pieniądze na zakup pochodzą z ich darowizny. A to dlatego, że z chwilą darowizny to są już pieniądze dziecka, a nie ich (sygn. III CZP 85/18).

Z kolei 28 marca 2019 r. SN stwierdził, że przy podziale majątku wspólnego małżonków, zwykle po rozwodzie, obejmującego nieruchomość obciążoną hipoteką zabezpieczającą kredyt, sąd, przydzielając tę nieruchomość jednemu z małżonków, ustala jej wartość, nie biorąc pod uwagę obciążenia hipotecznego (sygn. III CZP 21/18).

W innej uchwale z 27 lutego 2019 r. skład siedmiu sędziów SN uznał, że spłata przez jednego z (byłych) małżonków hipoteki uprawnia go do pozwania drugiego o rozliczenie już po podziale majątku wspólnego (sygn. III CZP 30/18).

16 grudnia 2019 r. SN podjął zaś uchwałę w składzie siedmiu sędziów, że z dniem ogłoszenia upadłości małżonka-konsumenta (czyli nieprzedsiębiorcy) cały ich majątek wspólny wchodzi do masy upadłości, czyli jest dzielony przez syndyka, co znaczy, że ten „niewinny" małżonek sporo traci (sygn. III CZP 59/18).

– To winno być ostrzeżeniem dla małżonka osoby korzystającej z upadłości konsumenckiej – wskazuje sędzia Cezary Zalewski, przez lata zajmujący się upadłościami.

Praca i ZUS

Sąd pracy może zamienić umowę business to business na etat. SN uznał, że kierowniczka sklepu z odzieżą sportową może zostać uznana za pracownicę, choć formalnie prowadziła działalność gospodarczą, jeśli się okaże, że wszystkie decyzje musiała konsultować z dyrektorem regionalnym. Oznacza to, że fikcyjna zamiana etatu na działalność gospodarczą może słono kosztować takiego przedsiębiorcę, który musi wtedy dopłacić z własnej kieszeni składki ZUS za takiego pracownika (sygn. I PK 142/18).

Rząd nie ma prawa do wygaszania etatów z mocy prawa przy reformie urzędów i instytucji administracji publicznej – to kolejny wyrok. Zdaniem SN nie można przy tej okazji swobodnie decydować o tym, kto ma zachować pracę w przekształconym urzędzie. Należy przy tym stosować wynikające z kodeksu pracy zasady równego traktowania pracowników (sygn. III PK 126/18)

Badanie trzeźwości pracownika winno być przeprowadzone przez policję, a używanie do tego firmowego alkomatu może mieć wyłącznie pomocniczy charakter. Szczególnie jeśli z badań trzeźwości pracodawca zamierza wyciągnąć przewidziane prawem konsekwencje i np. zwolnić pracownika dyscyplinarnie (sygn. I PK 194/17)

Pracodawca ma zwrócić do ZUS świadczenie wypłacone na podstawie fikcyjnej umowy z pracownikiem. W takim przypadku ZUS nie musi żądać zwrotu od świadczeniobiorcy i od razu sięgnąć do kieszeni przedsiębiorcy. Powinno to ukrócić nadużywanie fikcyjnych umów kosztem ubezpieczonych uczciwie uiszczających składki do ZUS (sygn. III UZP 7/19).

Sprawy administracyjne, podatki

Prawo o aktach stanu cywilnego w związku z przepisami prawa prywatnego międzynarodowego nie dopuszcza transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia dziecka, w którym jako rodzice wpisane są osoby tej samej płci. To sedno uchwały NSA z 2 grudnia 2019 r. (sygn. II OPS 1/19).

NSA 1 lipca 2019 r. stwierdził, że podstawę wydania decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy (w trybie art. 102 ust. 1 pkt 4 ustawy z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami) może stanowić wyłącznie informacja o ujawnieniu kierowania pojazdem z przekroczeniem dopuszczalnej prędkości o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym (sygn. I OPS 3/18).