TK bada wyłączność sądów niemieckich w sprawach zbrodni wojennych

Trybunał Konstytucyjny zajął się wreszcie skargą na immunitet państwa obcego, który uniemożliwia dochodzenia odszkodowań dla polskich ofiar zbrodni wojennych.

Publikacja: 23.05.2023 14:51

Trybunał Konstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny

Foto: Fotorzepa / Robert Gardziński

Chodzi głównie o art. 1113 Kodeksu postępowania cywilnego w zakresie, w jakim nakazuje zastosowanie zwyczajowego w prawie międzynarodowym immunitetu państwa obcego przed pozwaniem go przed sąd innego kraju - w tym wypadku Polski, za czyny stanowiące zbrodnie wojenne, ludobójstwo i zbrodnie przeciwko ludzkości.

Immunitet ten sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy, i w razie stwierdzenia jego istnienia odrzuca pozew. Chodzi w praktyce przede wszystkim o niemieckie zbrodnie wojenne.

Wnioskodawcy, którymi jest grupa posłów Zjednoczonej Prawicy, która pierwszy taki wniosek złożyła jeszcze w 2017 r. liczy, że TK przełamie stanowisko polskich sądów, że w sprawach o odszkodowania z tytułu zbrodni wojennych jurysdykcję mają sądy państw, których żołnierze lub funkcjonariusze wyrządzili obywatelom polskim krzywdy lub szkody.

Ta droga jest zablokowana przynajmniej od 29 października 2010 r. kiedy Sąd Najwyższy odrzucił pozew 71-letniego wówczas Winicjusza Natoniewskiego – ofiary pacyfikacji - przeciw Państwu Niemieckiemu o odszkodowanie, przyjmując, że na podstawie prawa międzynarodowego zwyczajowego nie można dochodzić odszkodowania i zadośćuczynienia przed sądem polskim, a sądy niemieckie w praktyce nie uwzględniają roszczeń za zbrodnie II wojny światowej. Inne orzeczenia zapadały już jednak przed sądami greckimi i włoskimi, które zasądzały od rządu niemieckiego odszkodowania na rzecz osób pokrzywdzonych. Silnym sygnałem ograniczenia tego immunitetu był wyrok włoskiego Trybunału Konstytucyjnego z 2014 r. wyłączający zbrodnie przeciw ludzkości spod jego ochrony.

Na to m.in. orzecznictwo powoływał się przedstawiciel wnioskodawców poseł Arkadiusz Mularczyk, mówiąc przed TK, że prawo do życia i zdrowia jest najwyższym prawem, i braki jego napiętnowanie może popychać innych do kolejnych naruszeń. Skuteczność wytoczenia procesu jest zaś minimalnym standardem prawa, także międzynarodowego, więc immunitet nie może niweczyć ładu międzynarodowego.

Sędzia Krystyna Pawłowicz pytała czy podważenie tego immunitetu nie grozi pozwami przeciw Polsce np. przed sądami amerykańskimi, na co poseł Marek Ast odpowiedział, że nie chodzi o zupełne zakwestionowanie immunitetu, ale tylko w zakresie zbrodni wojennych i przeciwko ludzkości oraz ludobójstwa.

Następnie TK dopytywał czy immunitet jest jeszcze zwyczajem a jeśli tak to jak się ma do skarżonych przepisów kpc.. Chyba nie dostał satysfakcjonującej odpowiedzi i to chyba zadecydowało, że przewodnicząca pięcioosobowego składu TK prezes Julia Przyłębska ogłosiło bezterminowo przerwę i wezwanie do udziału w sprawie Ministra Spraw Zagranicznych.

- Dobrze, że TK wreszcie zajął się tą sprawą, ograniczenie immunitety pozwoliłoby poszkodowanym na skutek wojny dochodzić roszczeń przed sądami polskimi, których wyrok mogłyby też istotnie wesprzeć starania o uzyskanie reparacji od Niemiec - ocenia mec. Lech Obara prezes Stowarzyszenia Patria Nostra. Sygn. akt K 25/20

Czytaj więcej

Trybunał zajmie się odszkodowaniami dla polskich ofiar zbrodni wojennych
Prawo karne
Fakty i mity o "lex Tusk". Czy kontrowersyjna ustawa wpłynie na wynik wyborów
Materiał Promocyjny
Gdy zapadną egipskie ciemności
Prawo dla Ciebie
Lex Tusk: komisja ruszy przed wyborami, a odwołania do sądu już po nich
Prawo karne
Decyzje od ręki, spory na lata. Oto możliwy kalendarz prac komisji z Lex Tusk
Prawo
„Komisja może wezwać każdego, nie tylko Tuska. I każdemu wyrządzić krzywdę”
Sądy i trybunały
Sędzia Radzik nie będzie już wiceprezesem Sądu Apelacyjnego w Warszawie
Spadki i darowizny
Weszły w życie istotne zmiany w zachowkach