Nowelizacja wejdzie w życie zasadniczo po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dziennik Ustaw, czyli 9 września 2017 r. Niektóre regulacje – m.in. te dotyczące administracyjnych kar pieniężnych – wejdą jednak w życie dopiero 1 stycznia 2018 r. Od 1 stycznia 2024 r. zostaną uchylone przepisy karne, kwalifikujące jako wykroczenia zachowania, które zgodnie z nowymi przepisami będą obwarowane administracyjnymi karami pieniężnymi. Nowelizacja zawiera także przepisy przejściowe.
Nowe zasady obsady stanowisk
W art. 90 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (dalej u.o.z.) dodano, że do zadań generalnego konserwatora zabytków należy koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich konserwatorów zabytków. Generalny konserwator zabytków będzie mógł ustalać ogólne kierunki ich działania, wydawać instrukcje i wytyczne określające sposób ich postępowania oraz żądać od nich sprawozdań z działalności. Wydawane instrukcje i wytyczne nie będą mogły dotyczyć rozstrzygnięć co do istoty sprawy załatwianej w drodze decyzji administracyjnej.
Po zmianach, wojewódzkiego konserwatora zabytków będzie powoływać wojewoda na wniosek generalnego konserwatora zabytków wskazujący kandydata na to stanowisko. Wojewódzki konserwator zabytków będzie odwoływany przez wojewodę na wniosek generalnego konserwatora zabytków albo za jego zgodą. Przewidziano także, że kierownika delegatury wojewódzkiego urzędu ochrony zabytków będzie powoływać i odwoływać wojewódzki konserwator zabytków na wniosek generalnego konserwatora zabytków albo za jego zgodą. Przepisy przejściowe, rozstrzygające kwestie wpływu nowych regulacji na osoby piastujące w dniu wejścia w życie nowelizacji funkcje wojewódzkich konserwatorów zabytków i kierowników delegatur wojewódzkich urzędów ochrony zabytków, zawarto w art. 4-5 nowelizacji.
Nowelizacją wydłużono kadencję członków Rady Ochrony Zabytków z 4 do 5 lat. Wprowadzono zasadę kadencyjności Głównej Komisji Konserwatorskiej (5 lat) oraz określono liczbę jej członków (od 10 do 15). Wydłużono także kadencję Wojewódzkich Rad Ochrony Zabytków z 4 do 5 lat i umocowano do powoływania ich członków wojewódzkiego konserwatora zabytków, po uzyskaniu pozytywnej opinii generalnego konserwatora zabytków. W art. 6 nowelizacji rozstrzygnięto o rozpoczętych kadencjach organów opiniodawczo-doradczych, których sposób obsady został zmieniony przez nowe przepisy.
Zawieranie porozumień
W uzupełnionym art. 96 u.o.z. doprecyzowano kwestię porozumień administracyjnych o przekazaniu do prowadzenia jednostkom samorządu terytorialnego (dalej j.s.t.) spraw z zakresu właściwości wojewódzkich konserwatorów zabytków. Po zmianach, wojewoda – na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków – będzie mógł powierzyć, w drodze porozumienia, prowadzenie niektórych spraw z zakresu swojej właściwości (w tym wydawanie decyzji administracyjnych) gminom, powiatom, związkom gmin, związkom powiatów, związkom powiatowo-gminnym albo związkom metropolitalnym, położonym na terenie województwa. W takim przypadku wskazana wyżej j.s.t. będzie miała obowiązek utworzenia w strukturze administracyjnej stanowiska odpowiednio: gminnego (miejskiego), powiatowego, powiatowo-gminnego albo metropolitalnego konserwatora zabytków.
Przykład:
Załóżmy, że w związku z zawarciem porozumienia z wojewodą gmina będzie musiała utworzyć stanowisko gminnego konserwatora zabytków. Gminnym konserwatorem zabytków będzie mogła zostać tylko osoba, która spełnia warunki określone w art. 91 ust. 2 u.o.z., czyli: