Włoska rewolta w strefie euro

– Prawie 60 procent Włochów zagłosowało na partie, które opowiadają się przeciw zaordynowanym przez Unię Europejską metodom walki z kryzysem. A główny zwolennik oszczędności budżetowych premier Mario Monti nie dostał nawet 10 procent. Bruksela musi się obudzić – mówi „Rz" Vincenzo Scarpetta, ekspert londyńskiego think tanku Open Europe.

Oszczędność boli

Nawet jeśli włoskie społeczeństwo nie ma racji i recepta zapisana przez Brukselę, w porozumieniu z Berlinem, jest słuszna, to wynik wyborczy pokazuje, że koszty oszczędności są zbyt bolesne i w demokratycznych testach ich zwolennicy przegrywają. – Włoch nie można zignorować, to trzecia gospodarka strefy euro – zauważa Scarpetta.

Na razie jednak Bruksela i inne ośrodki promujące politykę oszczędności nie ustępują. – Zobowiązania podjęte przez Włochy pozostają w mocy i Komisja Europejska oczekuje ich wypełniania – powiedział Olivier Bailly, rzecznik KE.

Włoski dług publiczny sięga 128 proc. produktu krajowego brutto, co jest największym – po Grecji wskaźnikiem w UE. Obniżenie go jest ciężkie w sytuacji, gdy gospodarka jest w kryzysie. W tym roku dochód narodowy ma się zmniejszyć o kolejny jeden procent, co oznacza mniejsze wpływy budżetowe z podatków.

Po wyborach we Włoszech: Chaos i niepewność

Włosi odczuwają już skutki oszczędności, ale nie widzą jeszcze poprawy wynikającej z reform strukturalnych. Bo tych albo nie wprowadzono, albo dopiero rozpoczęto w czasie zaledwie 15-miesięcznej kadencji technokratycznego rządu Mario Monti.

Słychać publiczne apele o nieodrzucanie spuścizny ustępującego gabinetu. – Przywódcy polityczni w Rzymie wiedzą, że Włochy muszą kontynuować politykę reform i konsolidacji budżetowej, która wzmocni zaufanie obywateli i rynków – powiedział niemiecki minister spraw zagranicznych Guido Westerwelle.

Włochy nie są jedynym krajem, w którym zapisana przez Unię kuracja spotyka się z protestami. Największe widać w Grecji gnębionej już od kilku lat strajkami i protestami ulicznymi. Coraz większe niezadowolenie jest także w Portugalii i Hiszpanii. W tym drugim kraju rząd od wyborów stracił już 20 pkt. procentowych poparcia. Wszystkie te kraje tną wydatki budżetowe na żądanie Brukseli i MFW, a ożywienia gospodarczego nie widać.

Tnijcie deficyt!

Podobny dylemat ma Francja. Ona co prawda jeszcze pomocy finansowej nie potrzebuje, ale musi – zgodnie z unijnymi traktatami – obniżyć deficyt budżetowy poniżej 3 proc. PKB. Miała czas do tego roku, a już wiadomo, że jej się to nie uda. Problemem – jak w poprzednich wypadkach – jest stagnacja i brak perspektyw na zwiększenie dochodów budżetowych.

– Nie sądzę, żeby była alternatywa dla polityki oszczędności. Na pewno nie można pobudzać wzrostu zwiększaniem długu publicznego w krajach Południa – mówi „Rz" Paolo Manasse, profesor ekonomii na Uniwersytecie Bolońskim. – Jednak tempo dostosowań fiskalnych powinno być wolniejsze – przyznaje Manasse.

Powoli dostrzega to już Bruksela. Zarówno w przypadku Hiszpanii, jak i Francji, zgodziła się na wydłużenie okresu obniżania deficytu budżetowego. Jako pretekst podaje właśnie stagnację gospodarczą, choć gdyby trzymała się litery traktatów mogłaby oba kraje podać do sądu i nałożyć na nie kary finansowe.

Poluzować rygory

– Terminy mogą być przesuwane, jeśli widać wysiłek w zbijaniu deficytu strukturalnego. I jeśli poważne niedobory wzrostu gospodarczego mają wpływ na stan finansów publicznych – tłumaczył Olli Rehn, komisarz ds. gospodarczych i walutowych, gdy w ostatni piątek przedstawiał zimowe prognozy dla UE. Jeszcze w ubiegłym roku strefa euro znacząco złagodziła też warunki programu ratunkowego dla Grecji: podarowała jej część długu, obniżyła oprocentowanie i wydłużyła termin spłaty pozostałej części. Zgodziła się też na rozłożenie cięć budżetowych na dłuższy okres.

Ekonomiści są jednak zgodni, że to zbyt mało; złagodzi nieco ciężar oszczędności, ale nie pomoże w przywróceniu wzrostu gospodarczego. – Nie można go finansować długiem w krajach południa. Ale można poprzez zwiększanie długu w krajach północy – uważa profesor Manasse.

To teza, która powtarzana jest od kilku lat, nieśmiało nawet w Komisji Europejskiej. Skoro Włochy, Hiszpania, czy nawet Francja, nie mogą nakręcać swojego popytu, bo są zbyt zadłużone, to niech zrobią to Niemcy.

Największy kraj strefy euro w tym roku ma osiągnąć równowagę budżetową. Przy rekordowo niskich stopach procentowych i nieskalanej niczym wiarygodności mógłby się tanio zapożyczyć i rozhuśtać nieco swoją gospodarkę.

Zyskałyby wtedy kraje południa, eksportując do Niemiec. Jednak w Berlinie taki postulat jest odrzucany. – Niemcy mają obsesję oszczędności, chcą świecić przykładem. Ale my teraz na południu potrzebujemy złego przykładu – mówi Paolo Manasse.