Polska uchybiła unijnej dyrektywie w zakresie ochrony wód przed zanieczyszczeniami

Niekorzystne orzeczenie

Dzisiejszym wyrokiem Trybunał orzekł, że nie określając w wystarczający sposób wód, które mogą zostać zanieczyszczone azotanami pochodzenia rolniczego, wyznaczając w sposób niewystarczający strefy zagrożenia i przyjmując programy działania obejmujące środki niezgodne z dyrektywą 91/676/EWG dotyczącą ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego, Polska uchybiła zobowiązaniom spoczywającym na niej na mocy tej dyrektywy.

W pierwszej kolejności Trybunał odniósł się do podniesionego przez Komisję zarzutu nieokreślenia przez Polskę wód wrażliwych i niewyznaczenia w wystarczającym stopniu stref zagrożenia. Trybunał przypomniał, że pomimo swobody, jaką dysponują państwa członkowskie przy określaniu wód zagrożonych, są one zobowiązane do poszanowania celów dyrektywy, a mianowicie do zmniejszenia zanieczyszczeń wód azotanami pochodzącymi z rolnictwa. Swoboda ta nie może również prowadzić do pominięcia dużej części wód i obszarów zanieczyszczonych azotem. Trybunał podkreślił również, że zobowiązanie zakwalifikowania wód jako wód wrażliwych nie występuje tylko w przypadkach, w których przyczyną ich zanieczyszczenia jest rolnictwo. Zdaniem Trybunału, metody zastosowane przez Polskę w celu określenia wód zanieczyszczonych są błędne i prowadzą do pominięcia dużej ilości wód zanieczyszczonych.

Trybunał wskazał ponadto, że Polska naruszyła m.in. ustanowione w dyrektywie kryterium eutrofizacji przy określeniu, jako wód wrażliwych, naturalnych jezior słodkowodnych i innych zbiorników słodkiej wody. Kryterium to wymaga określenia wód, które mają lub mogą mieć w niedalekiej przyszłości wysoki pierwiastek m.in. fosforu i azotu, utrudniający rozwój życia roślin i zwierząt w tych wodach (tzw. wody eutroficzne). Ponadto, przy określaniu wód przez Polskę nie zostały wystarczająco uwzględnione stężenia azotanów powierzchniowych w wodach słodkich ani też stężenia azotanów w wodach podziemnych.

Następnie, rozpoznając zarzut naruszenia przez Polskę obowiązku ustanowienia programów działania w odniesieniu do stref zagrożenia, Trybunał podkreślił, że niewyznaczenie w Polsce w sposób wystarczający stref zagrożenia powoduje, że programy działania nie obejmują wszystkich stref, które powinny były być objęte środkami ochrony. Uchybienia tego nie można uzasadniać stosowaniem przepisów regulujących w sposób ogólny działalność rolniczą na całym terytorium państwa członkowskiego, ani dobrowolnymi działaniami ze wsparciem finansowym w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, takimi jak działania rolnośrodowiskowe. Polska nie skorzystała bowiem z możliwości wyznaczenia całego terytorium kraju jako strefy zagrożenia i wprowadzenia programu działania obejmującego jej całe terytorium.

Trybunał stwierdził ponadto, że Polska naruszyła dyrektywę ustanawiając zakaz stosowania nawozów na gruntach o dużym nachyleniu, który nie obejmuje wszystkich rodzajów nawozów, i ograniczając jego stosowanie do gruntów pozbawionych okrywy roślinnej. W ocenie Trybunału Polska nie zastosowała się też, jeżeli chodzi o regiony zachodniopomorski i warszawski, do obowiązku ustanowienia okresów zakazu stosowania wszystkich rodzajów nawozów (a nie tylko nawozów organicznych). Trybunał orzekł natomiast, że bezzasadny jest zarzut Komisji dotyczący niezawarcia ani w prawie krajowym, ani w programach działania metody, za pomocą której rolnicy mogą obliczyć zapotrzebowanie roślin na azot.