Kto się przejedzie na karuzelach

Booster ma 24 metry wysokości, a stalowe ramię z podwieszoną gondolą na osiem osób może mknąć z prędkością 80 km/h.

– Ale nastawiamy go na maks 30 – 40 – śmieje się Zbigniew Śliwiński, właściciel wesołego miasteczka w Mielnie. – Także trochę z ostrożności. To i tak ludziom wystarczy, bo czasem trzeba zabawę przerwać i odpinać kogoś bardziej wrażliwego.

[wyimek]Za sprawność boosterów czy śmigających z ogromną prędkością rollercoasterów odpowiadają tylko właściciele lunaparków[/wyimek]

Booster stoi tuż przy wiacie z elektrycznymi samochodzikami. Wydaje się, że ramię urządzenia podczas obrotu może uderzyć o zadaszenie. – Nie uderzy – uspokaja Śliwiński. – Ale ma wyglądać, jakby mogło. A o to przecież chodzi. Dziś największym wzięciem cieszą się urządzenia zapewniające wrażenia ekstremalne.

Szef wesołego miasteczka w podkoszalińskim Mielnie zapewnia przy tym, że nie ma się czego bać, bo jego sprzęt jest absolutnie bezpieczny.

Po wypadku, do jakiego doszło 19 sierpnia w podszczecińskim Pobierowie, takie zapewnienia padają teraz we wszystkich lunaparkach w kraju. 51-letni mężczyzna i 46-letnia kobieta, którzy wsiedli na tamtejszą karuzelę, liczyli na rozrywkę, a skończyło się nieszczęściem, gdy przy dużej prędkości zerwała się gondola. Oboje z poważnymi obrażeniami trafili do szpitala, miasteczko zamknięto, trwa śledztwo, a laboratorium Urzędu Dozoru Technicznego bada, dlaczego doszło do awarii.

– W urządzeniu potocznie zwanym BreakDance urwała się jedna z czterech gondol hydraulicznie podwieszonych do osi obrotu – mówi Krzysztof Endzelm, ekspert Urzędu Dozoru Technicznego w Warszawie. – Wyniki badań laboratoryjnych będą znane najwcześniej za miesiąc.

Już jednak wiadomo, że wszyscy byli trzeźwi, karuzela – sprzęt stosunkowo młody, bo ośmioletni – miała świeży odbiór techniczny (z 2 czerwca tego roku).

[srodtytul]Kicz kontra statystyka[/srodtytul]

Przaśne otoczenie nawet nowoczesnych urządzeń w lunaparku – powszechne tandetne plastikowe palmy, disco-polo z głośników, zwisające kable, nierówna, pełna kałuż przy deszczu nawierzchnia – wzmacniają tylko utrwalony w przeszłości obraz taboru jak z piosenki o wozach kolorowych i koguciku na druciku.

Między polskimi a zachodnimi wesołymi miasteczkami jest przepaść wizualna i techniczna. – U nas, niestety, to wciąż trochę prowizorka – przyznaje Endzelm. – Nie widziałem stałego lunaparku na poziomie choćby francuskiego Asteriksa. Ale to się powoli zmienia.

Błażej Niewinowski, szef branżowego Stowarzyszenia Wystawców Polskich (SWP), tłumaczy, że nowa karuzela kosztuje od kilkuset do nawet miliona euro. – Oczywiste więc, że kupujemy sprzęt używany – mówi. – Ale to nie znaczy, że jak używany, to gorszy.

Trzy lata temu w Hiszpanii kupili nową karuzelę i ona im się przewróciła. We Francji w ubiegłym roku urwała się kapsuła na wysięgniku nowego urządzenia. Efekt? Dwie osoby zabite.

– Kiedyś po jednym z wypadków w Polsce dziennikarka chciała, żebym jej koniecznie powiedział, że Polacy kupują na Zachodzie złom, potem go malują i użytkują w lunaparkach – dodaje Zbigniew Śliwiński. – Pewnie i tacy są. Znam takich, co na puszce farby nawet oszczędzą, ale porządni karuzelnicy chcą mieć nie tylko atrakcyjny, ale i bezpieczny sprzęt.

I rzeczywiście, gdyby trzymać się tylko statystyk, należałoby uznać polskie lunaparki za względnie bezpieczne. Według szefa SWP czynnych stałych i objazdowych lunaparków jest w kraju ponad 50 (stowarzyszenie skupia ponad 100 zarejestrowanych firm, ale często na jeden lunapark przypada ich kilka).

Z danych Urzędu Dozoru Technicznego wynika, że od 2005 r. wydarzyło się u nas sześć wypadków: w 2005 roku nie było żadnego, w 2006 – jeden, w 2007 – trzy, w 2008 – jeden i w roku bieżącym – znowu jeden (w Pobierowie).

Choć liczby nie przerażają, to za każdą z nich kryją się ludzkie tragedie. W 1997 r. w Cricolandzie w Gdańsku drzwi oderwane od karuzeli poraniły trójkę dzieci. Jedno z nich z pęknięciem czaszki walczyło o życie. W 1999 r. w Rowach kolejka wypadła z szyn, poszkodowani byli trzy dziewczynki i opiekun.

Rok później w Łodzi kobieta uszkodziła sobie kręgosłup podczas jazdy kolejką. W 2004 r. w Katowicach grupka dzieci wypadła z nagle rozpędzonej karuzeli. W Olsztynie w 2005 r. w wagoniku rollercoastera urwało się koło, wagonik uderzył w konstrukcję, pasażerki wypadły z wagonika, cudem uniknąwszy śmierci. Ocalało też dwoje dzieci, które w 2006 r. spadły na ziemię w lunaparku w Warszawie, gdy w konstrukcji jednego z urządzeń pękły linki zabezpieczające.

W 2007 r. w Płocku jazda na karuzeli skończyła się horrorem – na skutek zmęczenia materiału (urządzenie z 1974 r.) puściła ślimacznica napędu. Efekt? Sześcioro rannych, w tym czwórka dzieci.

[srodtytul]To nie my, to obcy[/srodtytul]

Polscy karuzelnicy uważają, że niesłusznie wini się tylko ich, choć na naszym rynku działają też Czesi, Szwedzi, Niemcy czy Włosi.

– Problem jest właśnie z lunaparkami, które przyjeżdżają z zagranicy. Głównie z Czechami – mówi Niewinowski. – Tam jeszcze za komuny to była jedyna branża, która była prywatna. Taksówki nie można było mieć prywatnie, a karuzelę tak. Więc wyspecjalizowali się w takiej manufakturowej budowie własnych urządzeń. My mamy sprzęt firmowy, a oni często własnego wyrobu.

Mąż Janiny Lorenz, właścicielki wrocławskiego lunaparku, w sezonie musi ostro konkurować nad morzem o klientów z czeskimi miasteczkami.

– Oni z nami wygrywają przetargi, to niepojęte – dziwi się pani Janina. – My mamy atesty, zabezpieczenia, a ciekawa jestem, czy ktoś ich klamoty – bo ich urządzenia to stare wyeksploatowane graty – w ogóle kontroluje.

Polacy krzywią się nie tylko na Czechów. – Dwa lata temu zjechała niemiecko-holenderska ekipa do Krakowa, bez polskich odbiorów technicznych – wspomina Niewinowski. – Karuzela się zepsuła, ludzie wisieli do góry nogami pół godziny. Była afera, ale nikt się nie zastanawiał, że to było u Niemca. Teraz w Pobierowie był wypadek u Czecha. A w Internecie informację o wypadku opatrzono zdjęciem naszej karuzeli.

Szef SWP przypomina, że trzy lata temu w Warszawie był podobny przypadek z procą. – Zepsuła się wyciągarka i kapsuła im poleciała w sposób niekontrolowany. Wszystkie telewizje to pokazały, ale w żadnej chyba nie było informacji, że to szwedzki lunapark.

Dziś jednak coraz trudniej rozdzielić miasteczka polskie od zagranicznych. Nasze dopraszają cudzoziemców na swój plac, by np. uzupełnić ofertę, zagraniczne coraz częściej rejestrują polskie firmy, by ułatwić sobie kwestie formalne. To wszystko komplikuje i tak już skomplikowany nadzór.

[srodtytul]Szara strefa[/srodtytul]

Według polskich przepisów każdy wystawca, także zagraniczny, musi mieć urządzenia dopuszczone do użytku przez Urząd Dozoru Technicznego. Robią to na miejscu inspektorzy z 29 terenowych oddziałów UDT. Podczas rejestracji, podobnie jak przy corocznym odbiorze, inspektor sprawdza urządzenie w stanie zmontowanym, gotowym do eksploatacji. Czynności inspektora dokładnie opisuje rozporządzenie ministra gospodarki.

– Sprawdza się urządzenie, m.in. z obciążeniem i bez, ruchy robocze, układy sterownicze, sygnalizacyjne, stan konstrukcji nośnej – wymienia Krzysztof Endzelm, ekspert UDT. – Urządzenie otrzymuje numer ewidencyjny i wydawana jest decyzja na eksploatację w Polsce. Ważna jest rok i trzeba ją odnawiać.

Nie wszyscy jednak swoje urządzenia poddają kontroli. Zarejestrowanych w UDT jest niewiele ponad 500 urządzeń. Endzelm ocenia, że eksploatowanych jest więcej.

– Strzelając, jakieś 10 procent w szarej strefie – mówi ekspert. – Dlaczego nie rejestrują? Może chcą oszczędzić, może dlatego, że wiedzą, iż dane urządzenie nie przeszłoby badań? Może z niewiedzy – do Polski przyjeżdża sporo wystawców z zagranicy, a mało który samorząd żąda okazania uprawnień, gdy wydaje zgodę na lokalizację.