– Instytut jest wyspecjalizowaną państwową instytucją kultury mającą na celu badanie, ochronę i popularyzację polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą – podkreślała w trakcie zorganizowanego przez Instytut POLONIKA seminarium Dorota Janiszewska-Jakubiak, dyrektor instytutu. Realizuje swoje cele poprzez projekty naukowo-badawcze, konserwatorskie, informacyjne, edukacyjne i popularyzatorskie.

– Podejmowane działania obejmują dwa komponenty polskiej spuścizny kulturowej poza granicami kraju, czyli dziedzictwo historycznej Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz dorobek kulturowy wielu generacji polskiego wychodźstwa w krajach niemal całego świata – dodała. – Instytut ma być m.in. centrum wymiany informacji, a także wyznaczać standardy i kierunki działania – uważa dyrektor Janiszewska-Jakubiak. Będzie m.in. współpracował z organizacjami pozarządowymi oraz samorządami, które wspierają renowację zabytków na Wschodzie. Powstanie również portal PORT POLONIKA, w którym znajdą się m.in. informacje o muzeach, cmentarzach, baza poloników.

Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, który został powołany przez ministra kultury prof. Piotra Glińskiego w grudniu 2017 roku, tworzy strategię swojego działania. Jej zarys zaprezentowali uczestnicy I seminarium organizowanego przez ten instytut. Aby diagnoza była pełna, instytut zaprezentował wyniki badań przeprowadzonych w czerwcu 2018 r. wraz z Instytutem ARC Rynek i Opinia. – Badanie to ma pomóc wyznaczać kierunki działań w obszarze popularyzacji polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą – zarówno wśród dorosłych, jak i młodzieży – uważa Piotr Jamski z Instytutu POLONIKA.

W badaniu wzięli udział uczniowie podzieleni na cztery grupy – uczniowie w wieku 13–14 lat, 17–18 lat oraz nauczyciele. Uczniom i nauczycielom zostały zaprezentowane najbardziej znane obiekty polskiej kultury znajdujące się za granicą, takie jak pomnik Chrystusa w Rio, nagrobek Chopina w Paryżu, cmentarz na Monte Cassino, zamek w Trokach, Kamieniec Podolski, cmentarz Łyczakowski, kaplica Boimów, Ostra Brama, Czarny Anioł Na Rossie czy Góra Kościuszki w Australii. – Przedstawione na zdjęciach miejsca były respondentom mało znane, tylko nieliczni potrafili powiedzieć, gdzie się znajdują – opisuje Jamski.

Z badań wynika, że uczniowie praktycznie nie znali pojęcia „polskie dziedzictwo kulturowe za granicą". Pojęcia „polonik" oraz „polonicum" były im zupełnie nieznane. Wśród Polaków ważnych dla kultury światowej uczniowie wymieniali m.in. Fryderyka Chopina, Adama Mickiewicza, Marię Skłodowską-Curie, Jana Pawła II, Tadeusza Kościuszkę.

Zarówno uczniowie, jak i nauczyciele jako najbardziej atrakcyjne formy popularyzowania wiedzy o polskim dziedzictwie kulturowym wskazywali głównie narzędzia internetowe, m.in. Facebook, YouTube i aplikacje mobilne.

Respondentom zostało również zadane pytanie, czy w czasie podróży zagranicznych poszukują miejsc, zabytków lub zdarzeń związanych z polską kulturą. Aż 92 proc. badanych zadeklarowało, że nie interesują ich ślady polskiej kultury za granicą. Symptomatyczne są też wyniki analizy 219 podręczników szkolnych. Wynika z niej, że tylko w 40 proc. znajdowały się wzmianki o polskim dziedzictwie za granicą.

– Z badań tych wynika, że Polacy mają małą świadomość istnienia polskiego dziedzictwa kulturowego poza współczesnymi granicami kraju, a zamiast wiedzy w tym obszarze posługują się intuicją. Wskazuje to na konieczność istnienia wyspecjalizowanej instytucji, której celem jest nie tylko zachowanie materialnych śladów kultury polskiej za granicą, lecz także kształtowanie świadomości Polaków na temat ich dziedzictwa kulturowego – podsumowuje Piotr Jamski.