Kościoły na łasce wiernych i państwa

Od kilku miesięcy trwa w Polsce dyskusja na temat finansowania przez państwo Kościoła katolickiego. Debatę napędza spór o likwidację Funduszu Kościelnego i zastąpienie go w przyszłości dobrowolnym odpisem podatkowym.

Tu i ówdzie pojawiają się głosy, że Kościół jest wystarczająco bogaty i nie ma potrzeby, by otrzymywał z budżetu państwa większe niż dziś dotacje.

8–10 proc. podatku dochodowego to wysokość podatku, który na rzecz Kościoła odprowadzają Niemcy – niezależnie od tego, czy chodzą na nabożeństwa

Kłopot w tym, że państwo wcale ich dziś nie wypłaca. Kościół, owszem, otrzymuje od państwa pomoc finansową, ale najczęściej w formie sporadycznego wsparcia, np. dla organizowanych przez instytucje w kościele imprez kulturalnych czy remontów zabytków.

Zasadniczo Kościół w Polsce utrzymuje się z ofiar od wiernych. Zupełnie inaczej wygląda to w innych krajach europejskich, gdzie np. z budżetu państwa wypłaca się duchownym comiesięczne pensje – tak jest na Słowacji i w Czechach, księża są tam po prostu urzędnikami państwowymi. Z kolei w Austrii każdy – niezależnie od tego, czy chodzi do kościoła, czy nie – obowiązkowo odprowadza na rzecz Kościoła podatek.

Polska

Głównym składnikiem dochodów Kościoła w Polsce są dobrowolne ofiary od wiernych – taca, ofiary składane za msze, śluby, pogrzeby, a także podczas tzw. kolędy. Według raportu Katolickiej Agencji Informacyjnej o kościelnych finansach stanowią one 80 proc. dochodów Kościoła.

Z tych środków utrzymywane są budynki należące do kościelnych instytucji, cmentarze. Z tacy wypłacane jest także wynagrodzenie dla księży, którzy muszą od swoich dochodów odprowadzać podatki. Wysokość tego podatku jest obliczana na podstawie liczby mieszkańców parafii, w której dany ksiądz pracuje.

Podatki trzeba także odprowadzać od nieruchomości. Są tu jednak wyjątki. Kościół nie płaci np. podatku za internaty czy seminaria duchowne, domy księży emerytów.

Z budżetu państwa finansowane jest utrzymanie ordynariatu polowego – tu Polska nie jest wyjątkiem, bo taka praktyka jest w większości krajów europejskich. Pensje dostają także kapelani policji, więzienni oraz szpitalni.

Inną kwestią jest wynagrodzenie księży pracujących w szkołach. Są oni traktowani jak nauczyciele i ich pensje pokrywane są ze środków przeznaczonych na edukację.

Państwo finansuje także uczelnie katolickie, m.in. KUL i UKSW. Dotacje dla szkół katolickich są dużo niższe niż dla ich odpowiedników państwowych.

Z owianego legendami Funduszu Kościelnego, który powstał w latach 50. XX w. jako rekompensata za zagrabione mienie, finansowane są zaś głównie składki dla misjonarzy oraz zakonników i zakonnic, które mieszkają w klasztorach klauzurowych. Fundusz wspiera, co często jest pomijane, duchownych wielu wyznań, nie tylko katolickich.

Likwidacja Funduszu i zastąpienie go dobrowolnym odpisem podatkowym w wysokości 0,5 proc. to tak naprawdę przerzucenie odpowiedzialności za finansowanie tych składek z państwa na wiernych.

Niemcy

U naszych zachodnich sąsiadów Kościół finansowany jest w 80 proc. z podatków wiernych. Każdy deklarujący swoją przynależność do Kościoła płaci rocznie od 8–10 proc. podatku dochodowego.  Pobierany jest on przez państwo, które za przekazanie pieniędzy do konkretnej wspólnoty bierze 3–5 proc. prowizji.

Podatku można uniknąć, składając oświadczenie o wystąpieniu z Kościoła. Składkę można jednak odliczać od dochodu.

Podobnie jak u nas państwo finansuje pensje dla katechetów oraz utrzymuje prowadzone przez Kościół szpitale lub placówki opiekuńcze. Płaci także pracownikom katedr teologicznych na państwowych uczelniach. Prócz tego każdy land oddzielnie może decydować o konkretnym wsparciu dla Kościoła.

Słowacja

Prawie 90 proc. funkcjonowania Kościoła pokrywa budżet państwa. Słowacy kontynuują tradycje monarchii austro-węgierskiej – duchowny jest urzędnikiem państwowym. Katolickie szkoły na Słowacji są zrównane ze szkołami publicznymi, dlatego w całości finansowane są przez państwo, które utrzymuje również Katolicki Uniwersytet w Rużomberku.

Kościół słowacki utrzymuje się także z ofiar od wiernych. Są one jednak zwolnione od podatku. Podatku nie płaci się także od działalności gospodarczej, które prowadzą instytucje kościelne. Z podatku zwolnione są również nieruchomości. Podobnie jak w Polsce, na Słowacji państwo zwraca zagrabione przez komunistów majątki. Ten proces cały czas trwa.

Francja

W tym teoretycznie zlaicyzowanym kraju – w 1905 r. weszła ustawa o rozdziale Kościoła od państwa – ze środków publicznych finansowane jest np. utrzymanie wszystkich budynków kościelnych, które powstały właśnie przed 1905 r.

Katedry, kościoły, siedziby biskupów są formalnie własnością państwa w bezpłatnym użytkowaniu Kościoła. Czasem za opiekę nad konkretnym budynkiem państwo płaci proboszczowi pensję.

Państwo utrzymuje też duszpasterzy szpitalnych, więziennych i kapelanów wojskowych. Wypłaca także pensje dla nauczycieli szkół katolickich – warunkiem jest jednak podpisanie stosownej umowy. Każdy podatnik ma prawo do odliczenia od podstawy podatku darowizny przekazanej na Kościół. Prócz tego organizacje kościelne mają również prawo o staranie się o dotacje celowe.

Włochy

Głównym źródłem utrzymania Kościoła jest dobrowolny odpis podatkowy w wysokości 0,8 proc. dochodu. Od podstawy opodatkowania Włosi mogą także odliczyć 1032,91 euro, które przekażą Kościołowi w formie darowizny. Państwo finansuje również nauczania religii w szkołach i przedszkolach.