Czytelniczka jest od roku zameldowana w mieszkaniu kuzynki babci, które ta wykupiła przed paru laty od gminy. Właścicielka, osoba samotna i bezdzietna, chce w zamian za opiekę darować je albo przekazać w spadku czytelniczce. Czytelniczka pyta, czy jeśli będzie w nim mieszkać, nie zapłaci podatku od darowizny albo spadkowego.
Ze zwolnienia z podatku przypadającego od wartości darowanego mieszkania mogą korzystać tylko osoby należące do I grupy podatkowej (najbliżsi). Wnuczka kuzynki natomiast według przepisów o podatku od spadków i darowizn należy do III grupy podatkowej („obcy”). Takie osoby mają prawo do zwolnienia podatkowego tylko pod warunkiem zawarcia z właścicielem mieszkania oficjalnej umowy o opiekę. Zwolnienie to przy tym obowiązuje, tylko gdy otrzymują lokum w spadku. Jeśli opiekun zostanie nim obdarowany, mimo umowy o opiekę musi zapłacić podatek wedle progresywnej skali przewidzianej dla III grupy podatkowej.
By opiekunka mogła odziedziczyć mieszkanie, konieczne jest sporządzenie na jej rzecz testamentu czy zapisu mieszkania. Inaczej będą obowiązywały reguły dziedziczenia ustawowego. Tylko gdyby – jak w tym wypadku – właścicielka nie miała innych bliższych krewnych ani nie byłoby osób o takim samym stopniu pokrewieństwa, cały spadek mógłby przypaść czytelniczce.
Nie wystarczy, zaznaczmy jeszcze raz, do skorzystania ze zwolnienia udowodnienie samego faktu sprawowania opieki. Przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn wymagają, by opieka była sprawowana nad wymagającą jej osobą na podstawie umowy zawartej z nią przez opiekuna. Taka umowa musi być sporządzona na piśmie z podpisami (opiekuna i podopiecznego) poświadczonymi przez notariusza. Może mieć także oczywiście formę aktu notarialnego.
W umowie takiej powinno się określić, jakie obowiązki bierze na siebie opiekun. Najczęściej będzie to obowiązek pomocy w załatwieniu codziennych spraw i pielęgnacji na wypadek choroby lub upadku sił ze względu na wiek. Umowa musi dotyczyć osoby, która ze względu na swój stan zdrowia rzeczywiście wymaga opieki osoby trzeciej. Przepisy nie wymagają oficjalnego stwierdzenia tego faktu. Ale na wypadek dyskusji z urzędem skarbowym przydać się może zaświadczenie lekarskie. Jednakże wystarczającym dowodem na to, że dana osoba wymaga opieki, będzie jej wiek. Dość powiedzieć, że sam ustawodawca uważa, iż wymagają jej wszystkie osoby po 75. roku życia, skoro otrzymują automatycznie po przekroczeniu tej granicy wieku specjalny dodatek do renty lub emerytury. Co bardzo ważne, do zwolnienia z podatku spadkowego od wartości mieszkania nie wystarczy sama umowa o opiekę. Musi być ona także sprawowana przez co najmniej dwa lata od zawarcia tej umowy. Termin ten liczy się od dnia poświadczenia podpisów na umowie przez notariusza. Opiekun musi także spełnić wszystkie inne warunki ulgi. Chodzi o nieposiadanie innego własnego mieszkania i pięcioletnie zamieszkiwanie w spadkowym lokum. Jeśli sprzeda je wcześniej, zapłaci podatek.
