Ustawa nadal przewiduje dwie odrębne kategorie pracowników. Pierwszą są „pracownicy wykonujący zawód
medyczny” - zdefiniowani przede wszystkim przez odwołanie się do definicji z
ustawy o działalności leczniczej, która niestety nie wyjaśnia wiele. Definicja ta
z jednej strony odsyła do odrębnych przepisów (ustanawiających uprawnienie do
udzielania świadczeń zdrowotnych), ale z drugiej posługuje się niejasnym
pojęciem „legitymowania się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania
świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie
medycyny”. Pewną wskazówką co do przybliżonego katalogu zawodów medycznych jest
załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 czerwca 2017 r. w
sprawie specjalizacji w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia.
Można przyjąć, że osoby posiadające wskazane w nim specjalizacje są osobami,
które „legitymują się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń
zdrowotnych w określonym zakresie lub określonej dziedzinie medycyny”.
Jednocześnie ten załącznik wskazuje, że specjaliści z tych dziedzin mogą
specjalizację uzyskać po uprzednim ukończeniu określonych studiów wyższych
(zakończonych tytułem magistra, magistra inżyniera lub równoważnym). Jest to o
tyle istotne, że ustalenie, iż pracownik zatrudniony np. jako neurologopeda,
psycholog kliniczny czy chirurgiczny asystent lekarza (przykłady specjalizacji
z powyższego rozporządzenia) od razu przesądza o zakwalifikowaniu go według
Ustawy (po uwzględnieniu zmian wprowadzonych Ustawą Nowelizującą) jako „innego
pracownika wykonującego zawód medyczny inny niż określony w lp. 1-4 z wymaganym
wyższym wykształceniem na poziomie magisterskim” a więc takiego, którego
dotyczy współczynnik 1,02. Sam fakt, że dany zawód nie jest ujęty w załączniku
nr 2 do wyżej wskazanego rozporządzenia nie przesądza jednak o tym, że nie może
być on zawodem medycznym. Konieczne jednak wówczas będzie wskazanie innego
przepisu, z którego wynika prawo do udzielania przez osobę wykonującą taki
zawód świadczeń zdrowotnych.
W kontekście pracowników wykonujących działalność medyczną
istotne jest podkreślenie, że pomimo użycia przez ustawodawcę pojęcia
zatrudnienia „w podmiocie leczniczym” a nie w „zakładzie leczniczym”, to nie
może być mowy o wykonywaniu zawodu medycznego przez osobę uprawnioną do jego
wykonywania na stanowiskach administracyjnych czy menadżerskich (albo innych
niezwiązanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych a np. z zawieraniem umów,
rozliczeniami czy zarządzaniem podmiotem leczniczym). W konsekwencji,
przykładowo prezes zarządu podmiotu leczniczego będącego spółką kapitałową, mający
prawo wykonywania zawodu lekarza, jeżeli nie bierze osobistego udziału w
udzielaniu świadczeń zdrowotnych, nie będzie objęty regulacją Ustawy.
Pracownicy działalności podstawowej
Drugą grupę pracowników objętych Ustawą stanowią „pracownicy
działalności podstawowej, inni niż pracownicy wykonujący zawód medyczny”.
Ustawa definiuje ich jednocześnie opisowo jako osoby „która wykonuje pracę
pozostającą w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w komórkach
organizacyjnych zakładu leczniczego, których działalność jest związana z
udzielaniem świadczeń zdrowotnych” . Poprzez odwołanie do zatrudnienia na
stanowisku wskazanym w części pierwszej załącznika do rozporządzenia Ministra
Zdrowia z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od
pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach
leczniczych niebędących przedsiębiorcami lub stanowisku analogicznym. Użycie
terminu „lub stanowisku analogicznym” ma dwojakie znacznie. Po pierwsze, każe
skupiać się nie tyle na samej nazwie stanowiska, ale na wykonywanych zadaniach,
które mogą być analogiczne, jak w przypadku pracownika, którego stanowisko
zostało nazwane wprost tak jak przewiduje to powyższy załącznik. Po drugie,
sprawia, że „analogiczne” zastosowanie ma powyższy wykaz również do podmiotów
leczniczych, których rozporządzenie to wprost nie dotyczy (czyli m.in.
przedsiębiorców prowadzących działalność leczniczą). Analogicznie należy
również do takich pracodawców odnosić zawarte w powyższym załączniku wymagania
fachowe do zajmowania poszczególnych stanowisk. Wydaje się bowiem, że celem
użycia pojęcia „stanowisk analogicznych” jest to, by zrównać sytuację w świetle
Ustawy pracowników wykonujących takie same zadania w ramach podmiotów
publicznych i prywatnych.
Wymagane kwalifikacje
Istotne z punktu widzenia kwalifikacji do poszczególnych
kategorii, co skutkuje przypisaniem odpowiednich wskaźników – wielokrotności
kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w
roku poprzedzającym, jest pojawiające się w załączniku do Ustawy kilkukrotnie pojęcie
„wymaganego wykształcenia”. Użycie tego terminu sprawia, że nie ma znaczenia
faktycznie posiadane przez pracownika wykształcenie, ale to czy na danym
stanowisku regulacje wewnętrzne zakładu leczniczego (jako zakładu pracy) lub
regulacje prawa powszechnie obowiązującego wymagają danego wykształcenia.
Analizując załącznik do Ustawy należy zatem uważnie prześledzić czy podstawą kwalifikacji do danej grupy jest
wykształcenie lub kwalifikacje faktycznie posiadane czy wymagane na danym
stanowisku.
Należy w tym miejscu podkreślić, że regulacje wewnętrzne
mogą zaostrzać wymagania do zajmowania określonego stanowiska. Mogą np. przewidywać, że sekretarka medyczna
lub rejestratorka medyczna musi posiadać wyższe wykształcenie, a nie jedynie
wykształcenie średnie, a co za tym idzie wpływać na zaszeregowanie pracownika
do innej (wyższej) kategorii wskazanej w załączniku do Ustawy. W konkretnych
przypadkach nie jest wykluczone odtworzenie takich regulacji wewnętrznych mimo
niespisania ich w sposób wyraźny. Stała praktyka podawania wymaganego
wykształcenia przy rekrutacji na dane stanowisko, może być uznana za
obowiązujący u danego pracodawcy wymóg dotyczący wykształcenia (honorowany
przez dłuższy czas mimo braku jego sformalizowania). W odniesieniu do obu
powyżej wskazanych grup pracowników Ustawa Nowelizująca wprowadza wymóg
określania w ich umowach o pracę grupy zawodowej wskazanej w załączniku do
Ustawy, do której dany pracownik należy.
Mechanizm podwyższenia wynagrodzenia
Ustawa Nowelizująca przewiduje w swym art. 4 procedurę
wprowadzenia wynikających z niej zmian wynagrodzenia w poszczególnych
podmiotach leczniczych. Podstawowym trybem jest zawarcie – w terminie do
13 lipca 2022 r. – porozumienia ze związkami zawodowymi lub (w ich braku) z pracownikiem
wybranym przez pracowników podmiotu leczniczego do reprezentowania ich
interesów. Jeżeli porozumienie nie zostanie zawarte, sposób podwyższania
wynagrodzenia zasadniczego ustala, w terminie do 20 lipca 2022 r, w drodze
zarządzenia w sprawie podwyższenia wynagrodzenia, z mocą od dnia 1 lipca 2022
r., kierownik podmiotu leczniczego lub podmiot tworzący (w przypadku niektórych
podmiotów publicznych). W związku z powyższym już w dokonywanych na koniec
lipca 2022 r. bądź na początku sierpnia 2022 r. wypłatach za miesiąc lipiec
2022 r. podwyższone wynagrodzenie powinno zostać pracownikom wypłacone.
Uwzględnienie podwyżek oraz określenie grupy zawodowej wskazanej w załączniku
do Ustawy, do której dany pracownik należy, powinno nastąpić do 29 grudnia 2022
r.