Polscy uczniowie za granicą podlegają polskim sądom

Badając legalność decyzji o skreśleniu dwóch uczniów szkolnego punktu konsultacyjnego (SPK) w Toronto (Kanada), Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (sygnatura akt: II SA/Wa 483/12) uznał, że przepisy ustawy o systemie oświaty nie zostały prawidłowo zastosowane.

Nieobecni na zajęciach

Oliver i Mateusz S. (dane zmienione) byli uczniami SPK w Toronto w latach 2008 – 2010. W 2010 r. ukazało się nowe rozporządzenie w sprawie organizacji kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą, zastępujące poprzednie, z 2004 r. Ustaliło, że za koordynację kształcenia zagranicznego odpowiada Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą z siedzibą w Warszawie. Podtrzymało też zasadę, że szkoły i szkolne punkty konsultacyjne przy polskich placówkach dyplomatycznych, konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych są finansowane z budżetu państwa.

Zasada ta obowiązywała już w 1973 r., kiedy powstawały pierwsze takie szkoły, do których mogły wówczas uczęszczać jedynie dzieci dyplomatów. Obecnie, w związku z dużą emigracją, całkowicie bezpłatnie udostępniono je wszystkim dzieciom polskich obywateli przebywających (zresztą nie tylko czasowo) za granicą.

Nauka języka polskiego, historii i geografii Polski oraz wiedzy o społeczeństwie odbywa się zgodnie z podstawą programową, z reguły w soboty i niedziele. Edukacja ma charakter uzupełniający dla uczniów, którzy chodzą do miejscowych szkół.

Oliver i Mateusz S. nie skorzystali z niej wiele. – Na 34 zajęcia w roku szkolnym 2010/2011 pierwszy był trzy razy w szkole, drugi ani razu – mówi radca prawny Jadwiga Sękowska, reprezentująca ORPEG podczas rozprawy w WSA. – Decyzją kierownika SPK w Toronto, utrzymaną w mocy przez dyrektora ORPEG, zostali więc skreśleni z listy uczniów.

Kto ma rozpoznawać

Na tę decyzję matka chłopców, Beata S. (dane zmienione), zareagowała skargą do WSA w Warszawie. Zgłosiła wątpliwość, czy polski sąd jest właściwy do rozpoznania tej sprawy, czy też powinien to być sąd kanadyjski. I czy zostały wydane decyzje władz kanadyjskich zezwalające na utworzenie szkoły i wyłączające ją spod jurysdykcji tego państwa.

Żądając stwierdzenia nieważności decyzji, podważała legalność działania SPK. Zarzucała konflikty i nieprawidłowości w jego funkcjonowaniu, z powodu których zaprzestała posyłania synów na naukę.

Bezskutecznie przedstawicielka ORPEG przekonywała, że decyzję o skreśleniu uczniów poprzedzała uchwała rady pedagogicznej, a samorząd uczniowski nie kwestionował jej zasadności.

Ocena decyzji

Wojewódzki Sąd Administracyjny dostrzegł jednak nieprawidłowości i uchylił zaskarżone decyzje.

– Sąd nie jest uprawniony do badania zasad funkcjonowania polskich szkół za granicą. Ma natomiast prawo do oceny legalności decyzji wydawanych na podstawie polskich przepisów przez władze szkolne, podlegające ministrowi edukacji narodowej – powiedziała sędzia Olga Żurawska-Matusiak.

Analizując procedurę skreślenia na podstawie ustawy o systemie oświaty oraz statutu SPK, sąd wytknął, że nie zastosowano gradacji kar. Samorząd uczniowski, którego opinii zasięgano, został powołany nieprawidłowo. Decyzję o skreśleniu oparto na nieobecności uczniów, nie rozważając ich niesklasyfikowania.