Ustawy i akty prawa miejscowego: standardy tworzenia prawa

To jeden z wniosków wynikających z zielonej księgi „System stanowienia prawa w Polsce". Jest ona rezultatem Forum Debaty Publicznej, które odbyło się w Pałacu Prezydenckim.

Jak wynika z księgi, powodów kiepskiej legislacji jest wiele. Pierwszym jest niska kultura polityczna. Politykom brakuje fachowego zaplecza legislacyjnego. Poza tym często w trakcie opracowywania projektów górę nad argumentami merytorycznymi biorą niestety te o charakterze czysto politycznym.

Kolejnym powodem jest brak instytucjonalnego porządku w procesie stanowienia prawa i kiepska jakość prawnej regulacji tego procesu. Problemy te dotyczą zwłaszcza rządowej fazy prac ustawodawczych. Trudno jest bowiem w sposób transparentny ustalić rzeczywisty przebieg prac nad rządowymi projektami ustaw. Zakres i standardy przeprowadzania konsultacji społecznych też pozostawiają wiele do życzenia.

Ten sam problem dotyczy oceny skutków regulacji. Regulamin prac Rady Ministrów nie określa bowiem wystarczająco precyzyjnie, czy konsultacje publiczne powinny obejmować projekty założeń do ustaw, projekty ustaw czy też oba te dokumenty. Na tym tle doszło wielokrotnie do poważnych rozbieżności. Niektóre ministerstwa konsultują obecnie tylko założenia, inne założenia i ustawy.

Poza wskazaniem powodów słabej jakości legislacji księga zawiera propozycje, w jaki sposób można temu zaradzić.

Według jej autorów trzeba sformalizować standardy przygotowania ustaw i aktów prawa miejscowego. Chodzi o stworzenie kodeksów dobrych praktyk.

Tego rodzaju dokumenty nie rodziłyby powinności prawnych. Na autorów zobowiązujących się do ich stosowania nakładałyby poczucie odpowiedzialności za postępowanie zgodne z ich brzmieniem.

Niezbędne jest wprowadzenie obowiązku sporządzania oceny skutków regulacji w stosunku do każdego projektu ustawy, bez względu na to, kto jest jego autorem. Ponadto w trakcie prac legislacyjnych powinny być one na bieżąco zmieniane i aktualizowane.

Projekty ustaw powinny być opiniowane także pod kątem jakości sporządzonej oceny skutków regulacji.

Jednym z najważniejszych elementów reformy systemu stanowienia prawa – według opinii ekspertów uczestniczących w Forum Debaty Publicznej – powinno być jak najszybsze wypracowanie nowoczesnego i efektywnego modelu konsultacji publicznych. W tym celu należy określić w sposób normatywny standardy ich przeprowadzania oraz podnieść rangę obowiązujących przepisów, w których problematyka ta jest uregulowana tylko fragmentarycznie.

Warto też stworzyć instrumenty wspierające proces konsultacji, np. w postaci strony internetowej prezentującej wszystkie projekty, nad którymi trwają prace, wraz ze szczegółowymi metryczkami. Warto też stworzyć stronę, za pośrednictwem której można byłoby prowadzić konsultacje online.