Warunki zatrudnienia pracownika gminy

Ustawa z 21 listopada 2008 r. ?o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.) przewiduje zatrudnianie takich podwładnych na podstawie: wyboru, powołania albo umowy o pracę. Na podstawie wyboru zatrudnia się zawsze:

Na podstawie wyboru mogą być zatrudniani także:

W przypadku tych osób zatrudnienie na podstawie wyboru następuje jednak tylko wówczas, gdy statut odpowiednio województwa, powiatu albo związku tak stanowi.

Na podstawie powołania zatrudnia się: zastępcę wójta (burmistrza, prezydenta miasta), a także skarbnika gminy, powiatu lub województwa. ?Z pozostałymi pracownikami samorządowymi należy zawrzeć umowę o pracę.

Podział stanowisk

W art. 4 ust. 2 u.p.s. przewidziano podział pracowników samorządowych na zatrudnionych na stanowiskach:

co ma istotne znaczenie przy ustalaniu wymagań związanych z obsadzaniem poszczególnych stanowisk.

Wykaz stanowisk, z uwzględnieniem tego podziału został określony w rozporządzeniu Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Zgodnie z załącznikiem nr 3 do tego rozporządzenia – we wszystkich urzędach – do kierowniczych stanowisk urzędniczych zalicza się m.in. stanowiska: naczelnika (kierownika, dyrektora) wydziału (biura lub departamentu lub jednostki równorzędnej) i jego zastępcy, kierownika referatu (jednostki równorzędnej) czy pełnomocnika do spraw ochrony informacji niejawnych. Na stanowiskach urzędniczych są zatrudnieni m.in.: specjalista, referent, inspektor i podinspektor. Natomiast stanowiska pomocnicze i obsługi zajmują m.in.: kierownik magazynu, kancelarii ogólnej lub archiwum, kancelista oraz intendent.

W art. 43 u.p.s. przewidziano, że w sprawach nieuregulowanych w tej ustawie należy odpowiednio stosować przepisy kodeksu pracy (dalej: k.p.). Spory ze stosunku pracy pracowników samorządowych rozpoznają właściwe sądy pracy.

Dwa rodzaje umowy

Najliczniejsza grupa pracowników samorządowych jest zatrudniana na podstawie umowy o pracę. W rozdziale 2 u.p.s. zawarto szczegółowe regulacje dotyczące zarówno nawiązywania, jak i modyfikacji ich stosunku pracy.

W art. 16 ust. 1 u.p.s. przewidziano, że z takimi podwładnymi można zawrzeć tylko umowę o pracę na czas nieokreślony lub na czas określony. Jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa pracownika samorządowego w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca może w tym celu zatrudnić inną osobę na podstawie umowy ?o pracę na czas określony, obejmujący czas tej nieobecności (tzw. umowa na zastępstwo).

W u.p.s. nie przewidziano możliwości zawierania umowy o pracę na okres próbny ani na czas wykonania określonej pracy. W art. 16 ust. 2 u.p.s. zastrzeżono jednak, że w przypadku osób podejmujących po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, umowę o pracę zawiera się na czas określony, nie dłuższy niż sześć miesięcy ?z możliwością jej wcześniejszego rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Na podstawie art. 17 ust. 1–3 u.p.s. doradców i asystentów ?w urzędzie gminy, starostwie powiatowym i urzędzie marszałkowskim zatrudnia się na czas pełnienia funkcji przez odpowiednio wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka. Również ?w przypadku tych podwładnych możliwe jest wcześniejsze rozwiązanie umowy za 2-tygodniowym wypowiedzeniem.

Awans wewnętrzny

Na podstawie art. 20 u.p.s. pracownik samorządowy, który wykazuje inicjatywę w pracy i sumiennie wykonuje swoje obowiązki, może zostać przeniesiony na wyższe stanowisko (awans wewnętrzny). Regulacja ta dotyczy wyłącznie podwładnych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Od 1 września 2013 r. dodano zapis przewidujący, że taki awans może zostać dokonany tylko ?w ramach tej samej grupy stanowisk, o których mowa ?w art. 4 ust. 2 u.p.s.

Takie ograniczenie oznacza m.in., że pracownicy zatrudnieni na stanowiskach pomocniczych i obsługi nie mogą być przeniesieni w ramach awansu wewnętrznego na stanowisko ?z grupy urzędniczych. Przyjmuje się, że przez awans na wyższe stanowisko należy rozumieć przeniesienie na stanowisko, z którym wiąże się wyższa kategoria zaszeregowania.

Przykład

Osoba zatrudniona jako kierownik magazynu chciałaby zostać przeniesiona w drodze awansu wewnętrznego na stanowisko kasjera. Nie jest to jednak dopuszczalne. W rozporządzeniu Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych stanowisko kierownika magazynu zaliczono do stanowisk pomocniczych i obsługi. Natomiast stanowisko kasjera należy do stanowisk urzędniczych. Na stanowisko z grupy urzędniczych można przenieść ?w drodze awansu wewnętrznego tylko osobę zatrudnioną już na innym stanowisku z tej grupy. Zasadą jest bowiem powierzanie stanowisk urzędniczych ?w drodze otwartego ?i konkurencyjnego naboru ?(art. 11 ust. 1 u.p.s.).

Przykład

Młodszy referent został przeniesiony, bez przeprowadzania naboru, na stanowisko referenta. Było to zgodne z przepisami. ?W rozporządzeniu Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych zarówno stanowisko młodszego referenta, jak i referenta, we wszystkich urzędach zaliczono do stanowisk urzędniczych. Stanowiska te różnią się minimalnymi wymaganiami kwalifikacyjnymi (referent musi mieć co najmniej dwuletni staż pracy). Młodszego referenta zaliczono do VIII kategorii zaszeregowania, a referenta – do IX kategorii zaszeregowania. Po osiągnięciu przez młodszego referenta wymaganego stażu można przenieść go w ramach awansu wewnętrznego na stanowisko referenta. Nie wymaga to przeprowadzania naboru. ?Zgodnie z definicją zawartą ?w art. 12 ust. 1 u.p.s. wolnym stanowiskiem urzędniczym, wymagającym obsadzenia ?w drodze naboru, nie jest bowiem m.in. takie stanowisko, na które, zgodnie z przepisami u.p.s. albo ?w drodze porozumienia, został przeniesiony pracownik samorządowy zatrudniony ?na stanowisku urzędniczym, ?w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, posiadający kwalifikacje wymagane na danym stanowisku.

Czasowa zmiana obowiązków

W art. 21 u.p.s. przewidziano, że jeżeli wymagają tego potrzeby danej jednostki, pracownikowi samorządowemu można powierzyć na okres do trzech miesięcy w roku kalendarzowym, wykonywanie innej pracy niż określona w umowie o pracę, zgodnej ?z jego kwalifikacjami. W okresie tym przysługuje mu wynagrodzenie stosowne do wykonywanej pracy, ale nie niższe od dotychczasowego.

Również z tej regulacji można skorzystać wyłącznie w odniesieniu do podwładnych zatrudnionych na podstawie umowy ?o pracę. Czasowe powierzenie wykonywania innej pracy następuje na podstawie polecenia pracodawcy. Jeżeli pracodawca skorzysta z takiego uprawnienia np. od 1 października, czasowe powierzenie innej pracy może trwać nawet przez sześć miesięcy, do 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Przeniesienie do innej jednostki

Pracownika samorządowego zatrudnionego na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, można także przenieść do pracy w innej jednostce (w tej samej lub innej miejscowości), w każdym czasie, jeżeli:

Przeniesienia dokonuje się w drodze porozumienia pracodawców. W razie przeniesienia podwładnego do innej jednostki, jego akta osobowe wraz z pozostałą dokumentacją w sprawach związanych ze stosunkiem pracy należy przekazać do jednostki, ?w której osoba ta ma być zatrudniona (art. 22 u.p.s.).

Z omawianego przeniesienia do innej jednostki można skorzystać tylko w odniesieniu do pracowników zatrudnionych na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, na podstawie umowy o pracę. Jak podkreśla się w orzecznictwie, porozumienie pracodawców ?w zakresie przeniesienia pracownika samorządowego do pracy w innej jednostce nie obejmuje rozwiązania stosunku pracy łączącego tego podwładnego z dotychczasowym pracodawcą oraz nawiązania stosunku pracy z jednostką przejmującą pracownika. Zmiana pracodawcy dokonywana w tym trybie następuje w ramach tego samego stosunku pracy, który podlega jedynie modyfikacji, m.in. w zakresie podmiotu zatrudniającego (wyrok Sądu Najwyższego ?z 12 czerwca 2013 r., sygn. I PK 2/13, OSNP 2014/3/38).

Przykład

Urzędnik samorządowy został przeniesiony do innej jednostki, ?za swoją zgodą, na podstawie porozumienia pracodawców ?w trybie art. 22 u.p.s. W porozumieniu tym określono m.in. datę przeniesienia i zasady odpowiedzialności obu pracodawców za realizację świadczeń wynikających ?ze stosunku pracy. W zawartym porozumieniu pracodawcy ustalili także zmienione warunki zatrudnienia, inne od dotychczasowych, obowiązujące po przeniesieniu, gdyż pracownik wyraził na nie zgodę.

Po przeniesieniu pracownik i nowy pracodawca mogą zgodnymi oświadczeniami woli doprowadzić do dalszej zmiany warunków zatrudnienia, a nawet do zmiany rodzaju umowy o pracę – np. ?z umowy na czas nieokreślony ?na umowę na czas określony (por. wyrok SN z 28 czerwca ?2013 r., I PK 27/13).

Po przejściu podwładnego nowy pracodawca może również dokonać wypowiedzenia zmieniającego warunki zatrudnienia. Przepisy ?nie zapewniają bowiem przenoszonemu pracownikowi ochrony przed wypowiedzeniem zmieniającym ani przed zwolnieniem. Przyjmuje się jednak, że takie uzgodnienia można zawrzeć w porozumieniu pracodawców określającym warunki przeniesienia.

Przykład

Pięć miesięcy po przeniesieniu urzędnika – zatrudnionego na czas nieokreślony – do innej jednostki, na podstawie art. 22 u.p.s., nowy pracodawca wypowiedział mu umowę ?o pracę. Zgodnie z art. 36 § 1 k.p. zasadą jest, że okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony ?jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:

Do okresu zatrudnienia, od którego zależy długość okresu wypowiedzenia, wlicza się jednak pracownikowi okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła ?na zasadach określonych ?w art. 231 k.p., a także w innych przypadkach, gdy z mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego tego podwładnego (art. 36 § 11 k.p.).

Po przeniesieniu urzędnik samorządowy zachowuje ciągłość zatrudnienia. Pomimo zmiany pracodawcy, podwładny kontynuuje dotychczasowy stosunek pracy. W rozpatrywanym przypadku przy ustalaniu okresu wypowiedzenia trzeba więc uwzględnić nie tylko pięciomiesięczny okres pracy po przeniesieniu, ale także okres zatrudnienia przed przeniesieniem – u poprzedniego pracodawcy.

Likwidacja ?stanowiska

W art. 23 u.p.s. przewidziano, że w przypadku reorganizacji jednostki pracownika samorządowego zatrudnionego na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, można przenieść na inne stanowisko odpowiadające jego kwalifikacjom. Jest to dopuszczalne w przypadku, gdy ze względu na likwidację zajmowanego przez niego stanowiska nie jest możliwe dalsze zatrudnianie go na tym stanowisku. Taki podwładny zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, jeżeli jest ono wyższe od wynagrodzenia przysługującego na nowym stanowisku, ale tylko przez sześć miesięcy następujących po miesiącu, w którym został przeniesiony na nowe stanowisko.

Takie przeniesienie może dotyczyć tylko urzędnika samorządowego, zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Niektórzy autorzy są zdania, że wymaga ono wypowiedzenia zmieniającego, dokonanego przez pracodawcę zgodnie z art. 42 § 1–3 k.p., który ma zastosowanie w sprawach nieunormowanych u.p.s. Przeważa jednak pogląd, że zmiana stanowiska na podstawie ?art. 23 u.p.s. stanowi odrębny, samodzielny tryb modyfikowania umowy o pracę, ?w związku z czym do jej dokonania wystarcza oświadczenie pracodawcy (por. także np. wyrok Sądu Najwyższego ?z 19 kwietnia 2010 r., II PK 310/09, w którym stwierdzono, że przeniesienie urzędnika w razie reorganizacji – na podstawie przepisów o pracownikach urzędów państwowych – jest samodzielną konstrukcją prawną, odmienną od wypowiedzenia zmieniającego unormowanego w k.p.).

Przykład

Po przeniesieniu urzędnika samorządowego na nowe stanowisko w związku ?z reorganizacją jednostki ?i likwidacją jego stanowiska ?pracy, podwładny przez ?sześć miesięcy otrzymuje jeszcze dotychczasowe wynagrodzenie, gdyż jest ono wyższe od wynagrodzenia przysługującego na nowym stanowisku. ?Po tym okresie pracodawca będzie mógł wypłacać mu wynagrodzenie w obniżonej wysokości, obowiązującej na nowym stanowisku, bez konieczności dokonywania wypowiedzenia zmieniającego.

Przykład

W związku z reorganizacją jednostki samorządu terytorialnego i likwidacją niektórych stanowisk pomocniczych i obsługi pracodawca chce zmienić warunki zatrudnienia zajmującym je podwładnym. Może zawrzeć ?z nimi porozumienia albo wręczyć wypowiedzenia zmieniające zgodnie z art. 42 § 1–3 k.p. ?W odniesieniu do takich pracowników nie będzie miał zastosowania art. 23 u.p.s. dotyczący przeniesienia na inne stanowisko.

podstawa prawna: art. 4, art. 11-12, art. 16-17, art. 20-23, art. 43 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (DzU nr 223, poz. 1458 ze zm.)

podstawa prawna: art. 5, art. 36, art. 42 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)