Czasem trzeba wystąpić o opinię mieszkańców

Konsultacje społeczne są jednym ze sposobów uspołecznienia procesu podejmowania ważnych dla mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego decyzji. Jak wynika z art. 5a ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=1CF92F1A300D646CB4DDEA9C5310B340?id=163433]ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (DzU z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.)[/link], przeprowadza się je w przypadkach przewidzianych ustawą oraz w innych sprawach ważnych dla gminy.

Zasady i tryb przeprowadzania konsultacji społecznych nie zostały określone przepisami ustawowymi. Ustęp 2 art. 5a stanowi bowiem, że [b]zasady i tryb przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami gminy określa uchwała jej organu stanowiącego, czyli rady.[/b]

[srodtytul]Obowiązkowe i fakultatywne[/srodtytul]

Ustawa o samorządzie gminnym przewiduje obowiązkowe przeprowadzenie konsultacji społecznych następujących w przypadkach:

- tworzenia, łączenia, dzielenia i znoszenia gminy oraz ustalania jej granic,

- nadania gminie lub miejscowości statusu miasta i ustalenia jego granic,

- ustalenia i zmiany nazw gmin oraz siedzib ich władz.

Obowiązkowe są również konsultacje w przypadku podejmowania decyzji o utworzeniu gminnej jednostki pomocniczej (np. sołectwa czy dzielnicy).

Zaznaczyć trzeba również, że obowiązek przeprowadzenia konsultacji w sprawie tworzenia jednostek pomocniczych nakłada też art. 5 ust. 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=AE94A36360B7AF98E3672335D34DD5C2?id=164478]ustawy z 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (DzU nr 41, poz. 361 ze zm.)[/link].

Konsultacje społeczne mogą być organizowane również w innych sprawach ważnych dla gminy.

Jak podkreśla A. Szewc, określenie to należy rozumieć subiektywnie, ponieważ dla różnych gmin różne sprawy mogą być uznane za ważne (komentarz do art. 5a ustawy o samorządzie gminnym, System Informacji Prawniczej LEX).

[srodtytul]Zasady i tryb organizacji[/srodtytul]

Konsultacje społeczne mogą być traktowane jako alternatywa dla referendum gminnego. Podstawową różnicą pomiędzy referendum a konsultacjami jest to, że wynik referendum może mieć w określonych sytuacjach charakter wiążący. Konsultacje natomiast zawsze mają charakter opiniodawczy. Rodzi to określone konsekwencje, na które zwraca uwagę orzecznictwo sądów administracyjnych.

Jako przykład podać można [b]wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 lutego 2001 r. (II SA 2817/00)[/b], w którym czytamy, że po to, aby było możliwe realizowanie z wiążącym skutkiem dla sprawy rozstrzygnięcie dokonane przez mieszkańców w drodze referendum gminnego, musi się ona mieścić w zakresie zadań i kompetencji gminy.

Przyjęcie odmiennego założenia musiałoby prowadzić do naruszenia właściwości organów skutkującej nieważnością samego aktu i skutków referendum. [b]W wyniku konsultacji uzewnętrznia się natomiast opinia (życzenia, oczekiwania) mieszkańców co do sposobu rozstrzygnięcia sprawy należącej do właściwości innego organu .[/b]

Zasady i tryb przeprowadzania konsultacji normuje rada gminy, podejmując w tej sprawie uchwałę. Może to zrobić w akcie ogólnym, który znajdzie zastosowanie do wszelkich konsultacji organizowanych na terenie gminy. Może stosowne postanowienia zapisać również w statucie. Ustawodawca nie określił jednak obowiązku wydawania takiego aktu.

Oznacza to, że zasady i tryb przeprowadzania konsultacji społecznych mogą być określane odrębnie (indywidualnie) dla każdej sprawy. To ostatnie rozwiązanie może być korzystniejsze z tego powodu, że pozwala uwzględnić specyfikę konsultowanego problemu lub inne szczególne okoliczności sprawy (A. Szewc, op.cit).

Nie ma przy tym przeszkód, aby konsultacje odbyły się przy wykorzystaniu udziału mieszkańców w powszechnym głosowaniu, np. przy okazji wyborów samorządowych czy parlamentarnych.

[srodtytul]Negatywne skutki[/srodtytul]

Jeżeli przeprowadzenie konsultacji jest obligatoryjne, to [b]pominięcie tego elementu w podejmowaniu rozstrzygnięcia przez lokalne władze skutkuje nieważnością uchwały rady czy zarządzenia wójta. [/b]

[b]Potwierdza to rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody podlaskiego z 21 kwietnia 2005 r. w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały jednej z gminnych rad w sprawie wniosku o zniesienie urzędowych nazw 15 miejscowości(PN.II.0911-88). [/b]

Uchwałę podjęto między innymi na podstawie art. 8 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=24CABAB29E927004FBDF4805EC9580DF?id=170710]ustawy z 29 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych (DzU z 2003 r. nr 166, poz. 1612)[/link], zgodnie z którym urzędowa nazwa jest ustalana, zmieniana lub znoszona na wniosek rady gminy, na terenie której jest położona miejscowość lub obiekt fizjograficzny.