Jak prawidłowo sfinansować samorządową kampanię wyborczą

Zasady finansowania kampanii wyborczej regulują przepisy kodeksu wyborczego z 5 stycznia 2011 r. (dalej kodeks). Wspólne dla wszystkich wyborów przepisy (Sejm, Senat, Prezydent RP, Parlament Europejski i wybory samorządowe) zawiera dział I, rozdział 15 kodeksu (art. 125–151). Natomiast regulacje szczegółowe, dotyczące limitów wydatków, jakie komitety wyborcze mogą przeznaczyć na agitację wyborczą, określają:

Zadanie ?dla pełnomocnika

Finansowanie kampanii wyborczej jest jawne. Tej naczelnej zasadzie wynikającej z art. 125 kodeksu podporządkowane są wszystkie pozostałe regulacje dotyczące zarówno pozyskiwania, jak i wydatkowania środków komitetów wyborczych. Tych utworzonych przez partie polityczne (koalicje partii politycznych) i komitetów wyborczych wyborców czy utworzonych przez organizacje niebędące partiami politycznymi (np. stowarzyszenia zwykłe).

Mówiąc o źródłach finansowania kampanii wyborczej przez komitety wyborcze, należy zwrócić uwagę przede wszystkim na art. 126 kodeksu, który stanowi, że wydatki ponoszone przez komitety wyborcze w związku z zarządzonymi wyborami są pokrywane z ich źródeł własnych.

Przez źródła własne, tak jak w dotychczasowych ustawach wyborczych (np. w ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw) należy rozumieć prawnie dozwolone źródła zasilania finansowego, z których komitet wyborczy może pozyskiwać środki na pokrycie wydatków związanych z kampanią wyborczą (piszemy o nich niżej).

Należy również pamiętać, że komitet wyborczy może pozyskiwać środki i wydatkować je wyłącznie na cele związane z wyborami. Oznacza to, że nie może gromadzić środków na inne cele ani prowadzić działalności gospodarczej. Nie może także wydatkować posiadanych środków na cele niezwiązane z wyborami, np.  na cele charytatywne czy inne społecznie użyteczne.

Za prawidłową gospodarkę finansową komitetu wyborczego odpowiedzialny jest pełnomocnik finansowy (art. 127 kodeksu wyborczego). Do jego zadań należy w szczególności ewidencjonowanie wpływów i wydatków komitetu. Pełnomocnik wyborczy odpowiada także za sporządzenie sprawozdania finansowego i przedłożenie go – w odpowiednim terminie – właściwemu organowi wyborczemu (Państwowa Komisja Wyborcza, komisarz wyborczy).

Za zobowiązania komitetu wyborczego pełnomocnik odpowiada całym swoim majątkiem. Odpowiedzialność ta obejmuje także zobowiązania wynikające z rozliczeń korzyści majątkowych przyjętych przez komitet wyborczy z naruszeniem przepisów kodeksu wyborczego. Dlatego też bez zgody pełnomocnika nie mogą być zaciągane żadne zobowiązania finansowe w imieniu i na rzecz komitetu wyborczego.

W sytuacji, gdy z majątku pełnomocnika nie można pokryć roszczeń,  odpowiedzialność majątkową ponoszą:

WAŻNE

Odpowiedzialność solidarna polega na tym, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich zobowiązanych łącznie, od kilku ?z nich lub od każdego ?z osobna. Zasady odpowiedzialności solidarnej ?regulują przepisy kodeksu cywilnego.

ORZECZNICTWO

Stroną w postępowaniu administracyjnym o nałożenie kary pieniężnej za zajęcie pasa drogowego bez zezwolenia w związku z prowadzoną kampanią wyborczą jest partia polityczna, która powołała komitet wyborczy - jako zobligowana do jej uiszczenia.

wyrok Wojewódzkiego Sądu     Administracyjnego w Warszawie z     27 września 2012 r., sygn. akt VI     SA/Wa 858/12

Pełnomocnik finansowy komitetu wyborczego ponosi także odpowiedzialność karną za naruszenie zakazów ?i ograniczeń w pozyskiwaniu i wydatkowaniu środków na kampanię wyborczą.

Gotówka zabroniona

Przepisy kodeksu wyborczego regulują szczegółowo zasady pozyskiwania środków na wyborczą agitację. Przede wszystkim trzeba pamiętać o ograniczeniach czasowych. Pozyskiwanie pieniędzy jest niedopuszczalne przed wydaniem (przez Państwową Komisję Wyborczą lub komisarza wyborczego) postanowienia o zarejestrowaniu komitetu wyborczego. Zabronione jest także pozyskiwanie funduszy po dniu wyborów.

WAŻNE

Zaświadczenie o przyjęciu zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego, ?wydane przez Państwową Komisję Wyborczą lub komisarza wyborczego, ?jest podstawą do wpisania komitetu do rejestru ?REGON oraz nadania mu numeru NIP. Zaświadczenie takie jest również wymagane przy zakładaniu rachunku bankowego komitetu ?wyborczego.

Środki finansowe mogą być wpłacane na rachunek bankowy komitetu wyborczego tylko i wyłącznie w określonych formach:

Ograniczenie takie ma zapewnić możliwość sprawdzenia źródeł pochodzenia wpłat. Pamiętać bowiem należy, że te mogą pochodzić jedynie od obywateli polskich mających miejsce stałego pobytu (zamieszkania) na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Tym samym Polak, który na stałe wyjechał do Irlandii czy Wielkiej Brytanii i w związku z tym stałego pobytu w Polsce nie ma, kampanii wyborczej finansować nie może.

WAŻNE

Artykuł 132 par.  6 kodeksu wyborczego utrzymuje zakaz dokonywania wpłat lub poręczania kredytów bankowych przez obywatela Unii Europejskiej niebędącego obywatelem polskim, chociaż przysługuje mu czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do rad gmin i czynne prawo wyborcze w wyborach wójta, burmistrza, prezydenta miasta.

Trochę odmienne zasady finansowania dotyczą komitetów wyborczych utworzonych przez partie polityczne oraz koalicje partii politycznych.

Z przepisów wynika bowiem, że takie komitety mogą otrzymywać wpłaty tylko i wyłącznie z funduszu wyborczego tworzących je partii. Tym samym żadne wpłaty bezpośrednie (na rachunek bankowy takiego komitetu) nie mogą być dokonywane.

Obywatel polski, chcąc wesprzeć darowizną komitet wyborczy utworzony przez partię polityczną, powinien to zrobić, przelewając pieniądze na konto funduszu wyborczego tej partii. Stanowisko takie potwierdza Sąd Najwyższy w postanowieniu z 7 sierpnia 2007 r. (sygn. akt III SW 4/07). W orzeczeniu tym sąd podkreślił, że przyjmowanie wpłat dokonywanych przez osoby fizyczne bezpośrednio na rachunek bankowy utworzony przez komitet wyborczy, z pominięciem funduszu wyborczego partii politycznej, narusza prawo.

Co prawda to postanowienie zapadło pod rządami ustawy z 16 lipca 1998 r. - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (tekst. jedn. DzU z 2003 r. nr 159, poz. 1547 ze zm.), która do tegorocznych wyborów samorządowych już stosowana nie będzie, ale zachowuje aktualność także pod rządami kodeksu wyborczego. Przepisy w tym zakresie nie uległy bowiem zmianie.

WAŻNE

Gromadzenie środków na kampanię wyborczą (i ich wydatkowanie na ten cel) jest praktycznie możliwe dopiero od dnia otwarcia rachunku bankowego komitetu wyborczego. Jako datę dokonania wpłaty na rachunek bankowy przyjmuje się datę wystawienia polecenia przelewu, a nie datę uznania przez bank wpływu środków na rachunek bankowy.

Na cele związane z wyborami komitet wyborczy nie może przyjmować wpłat gotówkowych. Niedozwolone są także wpłaty dokonywane w kasie banku czy na poczcie. Kampanii wyborczej nie można też sfinansować ze środków pochodzących ze zbiórek publicznych. Zabronione jest również przyjmowanie wpłat pochodzących od osób prawnych (np. od spółki kapitałowej), zarówno krajowych, jak i zagranicznych.

Zabronione jest także przyjmowanie wartości niepieniężnych (np. darowizn rzeczowych), a także nieodpłatnych usług, z wyjątkiem polegających na rozpowszechnianiu plakatów i ulotek wyborczych przez osoby fizyczne.

Natomiast dozwolonym źródłem finansowania kampanii wyborczej są kredyty bankowe. Zaciągnie je albo komitet wyborczy (komitet wyborczy wyborców, komitet utworzony przez np. stowarzyszenie zwykłe), albo partia polityczna.

Trzeba przestrzegać limitów

Kodeks wyborczy limituje zarówno wysokość środków, jakie komitetowi wyborczemu może darować jedna i ta sama osoba fizyczna. A także ilość środków, które na kampanię wyborczą mogą zostać przeznaczone.

Jak wynika z art. 133 par. 2 kodeksu wyborczego, suma wpłat od obywatela polskiego na rzecz danego komitetu wyborczego nie może przekraczać 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (DzU nr 200, poz. 1679 ze zm.) i obowiązującego w dniu poprzedzającym dzień ogłoszenia aktu o zarządzeniu wyborów (aktualnie ta kwota wynosi 25200 zł).

Środki wpłacone przez obywatela ponad ustawowy limit podlegają przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa.

Komitety wyborcze mogą wydatkować na agitację wyborczą wyłącznie kwoty ograniczone limitami ustalonymi w przepisach szczególnych kodeksu.

Wydatki komitetu wyborczego, który w danych wyborach zgłosił kandydatów ?do więcej niż jednego wybieranego organu, przeznaczone na agitację wyborczą, są ograniczone łącznym limitem powstającym przez zsumowanie limitów ustalonych w przepisach szczególnych kodeksu.

W przypadku wyborów samorządowych (do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw) limit wydatków na agitację wyborczą ustala się, mnożąc kwotę przypadającą na jeden mandat radnego przez liczbę mandatów przypadających na okręg (okręgi), w których komitet zarejestrował kandydatów (patrz ramka str.4).

Ustawodawca określił także sposób ustalania limitu wydatków na kampanię wyborczą wójta (burmistrza, prezydenta miasta). W gminach liczących do 500 tys. mieszkańców limit oblicza się, mnożąc liczbę mieszkańców przez kwotę 0,60 zł (60 groszy).