Na jaką dietę może liczyć radny

Miesięczna kwota diety przysługującej radnemu jest limitowana i zależy od liczby mieszkańców danej gminy lub powiatu. Jej wysokość może się różnić w zależności od funkcji, jaką dany samorządowiec pełni w radzie lub komisji.

Publikacja: 27.01.2015 05:15

Foto: www.sxc.hu

Leszek Jaworski

Radnemu z racji sprawowania mandatu w organie uchwałodawczym jednostki samorządowej (radzie gminy, radzie powiatu, sejmiku wojewódzkim) przysługuje dieta. Świadczenie to jest rodzajem rekompensaty utraconych dochodów, które mógłby on uzyskać, gdyby nie pełnił tej funkcji. Dieta nie przysługuje jednak tym radnym, którzy pełnią odpłatnie funkcję członka zarządu w powiecie bądź w województwie, w którym uzyskali mandat.

Wyrównanie strat

Za okres zwolnienia radnego od pracy zawodowej w celu umożliwienia mu brania udziału w pracach organów gminy nie przysługuje mu od pracodawcy wynagrodzenie (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 10 maja 1994 r., I PZP 22/94). Dieta ma więc wyrównać utracone przez radnego zarobki, a zatem nie ma charakteru pracowniczego (wyrok NSA z 26 czerwca 2014 r. II OSK 406/14). Tym samorządowcom, którzy wykonują działalność gospodarczą, świadczenie to ma uzupełnić utracone dochody (por. wyrok WSA w Gliwicach z 27 sierpnia 2009 r., IV SA/Gl 373/09). Gdy radny nie pracuje i nie ma swojej firmy, dieta jest rekompensatą zarobków, które mógłby on uzyskać, gdyby nie poświęcił się realizacji zadań płynących z powierzonego mu mandatu.

Z istoty tego świadczenia wynika więc, że nie może ono pełnić roli stałego, miesięcznego wynagrodzenia, niezależnego od kosztów związanych z pełnieniem funkcji (wyrok WSA w Opolu z 7 listopada 2013 r., II SA/Op 316/13).

Przykład

Rada gminy kwotowo ustaliła wysokość diety, która przysługuje jej przewodniczącemu. Zapisy uchwały w tym zakresie nie określały jednak zasad zwrotu diety w sytuacji, gdy przewodniczący nie wykonuje swojej funkcji przez dłuższy czas. Regulacja zasad przyznawania tego świadczenia jest więc sprzeczna z istotą diety, która ma wyrównać straty związane z rzeczywistym uczestnictwem w pracach organów gminy.

Potrójne ograniczenia

Zasady przyznawania diety radnym ustala rada gminy (rada powiatu, sejmik województwa). Przy czym pojęcie „zasady" oznacza określenie, za co i w jakiej wysokości będzie przysługiwała dieta. Swoboda regulacji trybu wypłacania tego świadczenia podlega ustawowym ograniczeniom. Polegają one na:

- ustaleniu ogólnego miesięcznego limitu wysokości diety,

- zróżnicowaniu górnej kwoty tego limitu dla poszczególnych gmin (powiatów) w zależności od liczby ich mieszkańców,

- nałożeniu na rady obowiązku uwzględnienia przy ustalaniu wysokości diet funkcji pełnionych przez radnego, np. przewodniczącego rady, przewodniczącego komisji nieetatowego członka zarządu powiatu lub województwa.

Wysokość miesięcznej diety radnego nie może przekroczyć półtorakrotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Ustala się ją na podstawie przepisów ustawy z 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (tekst jedn. DzU nr 79, poz. 431 ze zm.). Kwota bazowa dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe w 2015 roku wynosi 1766,46 zł. Półtorakrotność kwoty bazowej obowiązującej od 1 stycznia 2015 r. wynosi zatem 2649,69 zł.

Górna kwota tego limitu jest zróżnicowana dla poszczególnych gmin (powiatów) w zależności od liczebności ich mieszkańców. Takie ograniczenie nie zostało określone w stosunku do radnych sejmiku województwa.

Dodatkowe obowiązki

Uzależniając wysokość diet od pełnionych funkcji, nie uwzględnia się sytuacji osobistej i zawodowej poszczególnych radnych. Można natomiast różnicować ich wysokości w zależności od wkładu pracy wnoszonego przez radnego w działalność tego organu, którego jest członkiem.

W praktyce różnicuje się przede wszystkim wysokość diet przysługujących radnym pełniącym funkcje przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady (sejmiku), przewodniczącego i wiceprzewodniczącego komisji.

W powiecie i województwie wyższa dieta może być przyznana członkowi zarządu, który z tytułu wykonywania tej funkcji nie otrzymuje wynagrodzenia jako pracownik samorządowy zatrudniony na podstawie wyboru. Jak zauważył NSA w wyroku z 3 lutego 2012 r. (II OSK 2635/11), radny, będąc pozaetatowym członkiem zarządu powiatu, wykonuje nałożone na niego dodatkowe obowiązki wynikające z funkcji, do jakiej został wybrany. Okoliczność tę powinna zatem wziąć pod uwagę rada powiatu, ustalając wysokość diet radnych.

Rada (sejmik) nie może przyznać radnym w uchwale uprawnienia do pobierania dodatkowych świadczeń, np. nagród pieniężnych za wkład pracy i osiągnięcia w działalności rady bądź sejmiku (wyrok NSA z 21 października 1999 r., II SA/Wr 971/98). Nie jest też dopuszczalne przyznanie diety innemu podmiotowi niż radny. Jedynym wyjątkiem jest przewodniczący organu wykonawczego jednostki pomocniczej w gminie, np. sołtys.

Przykład

Rada miejska ustaliła zryczałtowane diety miesięczne przysługujące radnym, sołtysom oraz przewodniczącym zarządów osiedli za udział w sesjach rady oraz pracach w komisjach rady. W jednym z zapisów uchwały określono, że jeżeli radny pełni kilka funkcji, w tym sołtysa lub przewodniczącego zarządu osiedla, przysługuje mu jedna dieta w najwyższej wysokości. Takie postanowienie uchwały jest błędne. Radny, który jest jednocześnie sołtysem, powinien otrzymywać dwie niezależne diety. Inne są bowiem podstawy prawne uzasadniające przyznanie tego świadczenia. W pierwszym przypadku będzie to art. 24 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym, a w drugim będzie to art. 37b ust. 1 tej ustawy (wyrok WSA w Rzeszowie z 28 sierpnia 2013 r., II SA/Rz 496/13).

Diety mogą być ustalane i wypłacane w formie ryczałtu. W uchwale z 19 czerwca 2000 r. (OPS 10/00, ONSA 2001/1/6) NSA stwierdził, że forma ryczałtu nie jest sprzeczna z ustawą, jest to bowiem również zwrot wydatków, tylko dokonany w inny sposób.

podstawa prawna: Art. 25 ust. 4, 6 i 8 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 594 ze zm.)

podstawa prawna: Art. 21 ust. 4, 4a i 5 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 595 ze zm.)

podstawa prawna: Art. 24 ust. 3, 5–7 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn. DzU z z 2013 r., poz. 596 ze zm.).

podstawa prawna: Rozporządzenie Rady Ministrów z 26 lipca 2000 r. w sprawie maksymalnej wysokości diet przysługujących radnemu gminy (DzU nr 61, poz. 710).

podstawa prawna: Rozporządzenie Rady Ministrów z 26 lipca 2000 r. w sprawie maksymalnej wysokości diet przysługujących radnemu powiatu (DzU nr 61, poz. 709).