Ryzykowne wytyczne Adama Bodnara. Czy wyroki SN będą podważane?

Do nowej izby Sądu Najwyższego nie będą już kierowane skargi nadzwyczajne Prokuratora Generalnego, trafią do innych izb - zdecydował Adam Bodnar. Może to rodzić problemy i ryzyko nieważności orzeczeń.

Publikacja: 06.08.2024 16:58

Ryzykowne wytyczne Adama Bodnara. Czy wyroki SN będą podważane?

Foto: PAP/Paweł Supernak

Wytyczne w tej sprawie wydał właśnie Prokurator Generalny, który jako jedyny z ramienia prokuratury upoważniony jest do składania tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia.

Czytaj więcej

Lech Wałęsa wygrał z Polską przed Trybunałem w Strasburgu

Sąd Najwyższy i wytyczne Bodnara. Skarga nadzwyczajna nie trafi do Izby Kontroli Nadzwyczajnej?

— Aby zapewnić obywatelom wynikające z art. 45 konstytucji prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd powołany na mocy ustawy, skargi nadzwyczajne wnoszone do SN nie mogą być kierowane do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Należy je kierować odpowiednio do innych, właściwych ze względów na przedmiot sprawy Izb SN — zaleca Adam Bodnar.

Jak podkreśla, powodem są orzeczenia europejskich trybunałów, które stwierdzają, że sędziowie Izby Kontroli Nadzwyczajnej tworzą organ nie będący niezawisłym i bezstronnym sądem ustanowionym ustawą. Chodzi m.in. o wyrok ETPCz z listopada 2023 r. w sprawie Lecha Wałęsy, z którego wynika, że sposób powoływania sędziów SN jest problemem systemowym związanym ze sposobem ukształtowania Krajowej Rady Sądownictwa i Polska musi ten problem rozwiązać.

Przypomnijmy, że Izba Kontroli Nadzwyczajnej jako jedyna w SN składa się w całości z nowych sędziów, czyli tych powołanych przy udziale nowej Krajowej Rady Sądownictwa, kwestionowanej z uwagi na tryb jej utworzenia.

W konsekwencji skargi nadzwyczajne Prokuratora Generalnego mają trafiać do Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, gdzie zasiadają w różnych proporcjach także sędziowie ze starego nadania.

Czy jednak pozwalają na to przepisy? Zgodnie z ustawą o SN rozpoznawanie skarg nadzwyczajnych należy do Izby Kontroli Nadzwyczajnej, podobnie jak rozstrzyganie protestów wyborczych czy odwołań od uchwał PKW i KRS.

Prokuratura chce wykonać wyrok Trybunału w Strasburgu

Rzeczniczka Prokuratora Generalnego Anna Adamiak zapowiada, że prokuratura wykonując wyroki ETPCz będzie kierowała skargi nadzwyczajne do innych izb niż Izba Kontroli Nadzwyczajnej, w zależności od przedmiotu sprawy.

— Oczywiście ostateczna decyzja, czy konkretna skarga nadzwyczajna zostanie rozstrzygnięta przez inną izbę SN, będzie należała do jej prezesa, który stwierdzając brak kompetencji do orzekania może przekazać skargę do właściwej Izby — mówi prok. Adamiak.

Rzeczniczka nie ma też wątpliwości, że orzeczenia w sprawach skarg nadzwyczajnych wydane przez inne Izby, niż Izba Kontroli Nadzwyczajnej będą miały moc prawną.

— Sama instytucja skargi nadzwyczajnej nie jest kwestionowana, jednak organ powołany do ich rozstrzygania nie posiada przymiotu sądu. Wynika to z orzeczeń europejskich trybunałów. Dlatego w sytuacji rozstrzygania takich skarg przez inne izby, zapadłe orzeczenia będziemy uważać za wydane przez prawidłowo ukształtowany sąd — twierdzi.

Adamiak podkreśla też, że wytyczne Bodnara są skierowane m.in. do zastępców Prokuratora Generalnego, do których kompetencji należy nadzór nad obiegiem dokumentów dotyczących skarg nadzwyczajnych.

A jak się okazuje skarg tych jest niemało. Prokurator Generalny Adam Bodnar skierował do SN 83 skargi nadzwyczajne. Jedna z nich dotyczyła zakresu prawa rodzinnego, a pozostałe prawa cywilnego. Żadna z tych skarg PG nie została wysłana do Izby Kontroli Nadzwyczajnej.

Czytaj więcej

Andrzej Duda chciał, aby pomagała w trudnych sprawach. Od dzisiaj będzie okrojona

Ekspert sceptycznie. Wytyczne Bodnara o SN niezgodne z ustawą

Według prof. Ryszarda Piotrowskiego z UW, wytyczne Prokuratora Generalnego są niezgodne z ustawą o Sądzie Najwyższym.

— Stanowią one próbę podważenia legitymizacji Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Ta próba jest szczególnie ryzykowna w kontekście właściwości tej Izby do rozpoznawania skarg na uchwały PKW. A wkrótce takie środki odwoławcze mogą się pojawić — mówi prof. Piotrowski.

Jego zdaniem orzeczenia, wydane w sprawach skarg nadzwyczajnych przez inne Izby SN, mogą być skutecznie kwestionowane.

— Uważam, że takie rozstrzygnięcia będą podjęte bez właściwej podstawy prawnej. Bowiem zgodnie z ustawą, orzeczenia w tych sprawach może wydać jedynie Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Jeśli zrobi to inna izba, to będzie miało to konsekwencje dla ważności takiego orzeczenia i dla pewności prawa — twierdzi prof. Piotrowski.

Zauważa też, że wytyczne Prokuratora Generalnego są sprzeczne ze wskazaniami zawartymi w powołanym w nich wyroku ETPCz.

— Trybunał oczekiwał od Polski systemowych zmian w prawie. A takich zmian można dokonać za pomocą określonych środków, w tym wypadku ustaw. Wytyczne Prokuratora Generalnego nie zmieniają prawa i nie wykonują orzeczenia Trybunału w Strasburgu, który domagał się sądu ustanowionego ustawą, a nie wytycznymi Prokuratora Generalnego — twierdzi prof. Piotrowski.

Opinia
Aleksander Stępkowski, sędzia, rzecznik Sądu Najwyższego

Zastanawiam się, czy istnieją dla Adama Bodnara jakieś nieprzekraczalne granice intelektualnej kompromitacji. Oto przywrócił w polskim wymiarze sprawiedliwości komunistyczne tradycje tzw. „prawa powielaczowego”. Prokurator Generalny, doktor habilitowany nauk prawnych, uchyla przepisy ustawy o SN aktem kierownictwa wewnętrznego. Podejście godne najbardziej postępowych prawników. Swoją wytyczną, która w świetle Konstytucji w ogóle nie jest aktem normatywnym, PG nakazuje naruszać art. 7 Konstytucji i działać na podstawie jego polecenia zamiast na podstawie ustawy.
Przypomnijmy: skargi nadzwyczajne są rozpoznawane w składach ławniczych, czyli takich, które orzekają w SN jedynie w tych izbach, do których Adam Bodnar nie pozwala tych skarg kierować. Rozpoznanie skargi w składzie innym niż ławniczy jest przyczyną bezwzględnej nieważności postępowania. Rozrzewnia mnie troska Adama Bodnara o zapewnienie obywatelom prawa do sądu. 

Wytyczne w tej sprawie wydał właśnie Prokurator Generalny, który jako jedyny z ramienia prokuratury upoważniony jest do składania tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia.

Sąd Najwyższy i wytyczne Bodnara. Skarga nadzwyczajna nie trafi do Izby Kontroli Nadzwyczajnej?

Pozostało 96% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Sądy i trybunały
Absolwenci KSSiP w zawieszeniu, bo pominięto ich przy nominacjach
Nieruchomości
Ogródki działkowe nie zostaną zlikwidowane. Resort zmienia przepisy
W sądzie i w urzędzie
Pupil w KROPiK. Nowy obowiązek dla posiadaczy psów i kotów
Prawo karne
Jest kluczowa opinia ws. wypadku na S8, którą jechała sędzia Gersdorf
Materiał Promocyjny
Energetycznych wyspiarzy będzie przybywać
Prawo karne
"Frog", najbardziej znany polski pirat drogowy, ścigany listem gończym