Pat w Trybunale Konstytucyjnym: jak nie prośbą, to ustawą

Grupa posłów PiS złożyła projekt, który przywraca dziewięcioosobowy minimalny pełny skład TK, co ma pozwolić orzekać bez szóstki buntowników.

Publikacja: 08.05.2023 03:00

Pat w Trybunale Konstytucyjnym: jak nie prośbą, to ustawą

Foto: Fotorzepa / Robert Gardziński

Zmiana powinna umożliwić w pierwszej kolejności zbadanie czekającego w TK na rozpoznanie wniosku prezydenta w sprawie noweli, która ma odblokować środki unijne z KPO.

Już nie trzeba 11

Licząca trzy artykuły nowela ustawy o organizacji i trybie postępowania przed TK obecny wymóg udziału 11 sędziów przy orzekaniu w pełnym składzie TK, jak też 10 dla ważności zgromadzenia ogólnego TK, np. do wyboru kandydatów na prezesa TK, zmniejsza do 9 sędziów. Jak głosi uzasadnienie, ma to umożliwić sprawne działanie TK, stąd szybki termin wejścia w życie ustawy: z dniem następującym po dniu ogłoszenia, oraz zastosowanie jej do spraw wszczętych i niezakończonych przed wejściem w życie noweli. W istocie przywraca to przepisy sprzed 2015 r., gdy pełny skład liczył 9 sędziów. Później kworum podnoszono do 13 sędziów, by je obniżyć do 11.

Czytaj więcej

PiS chce zmian w Trybunale Konstytucyjnym. Jest projekt ustawy

Uzasadnienie nie wspomina o trwającym od połowy grudnia ub.r. buncie sześciu sędziów TK, którzy uważają, że Julia Przyłębska przestała być prezesem TK po sześciu latach kadencji na tym stanowisku. Ona i wspierająca ją większość w 15-osobowym TK twierdzą, że jej prezesura skończy się wraz końcem dziewięcioletniej kadencji sędziowskiej, czyli w grudniu 2024 r. Tych sześciu sędziów odmawia uczestniczenia w sprawach wyznaczanych przez Przyłębską, a wniosek prezydenta rozpatrzyć może pełny skład. Dziś bez owej szóstki nie udało się zebrać wymaganych przynajmniej 11 sędziów.

Przed TK stoi zwłaszcza skierowany w lutym br. przez prezydenta Andrzeja Dudę wniosek o prewencyjne zbadanie noweli ustawy o Sądzie Najwyższym, uchwalonej po uzgodnieniach z Komisją Europejską, która wdrażając tzw. kamienie milowe w polskim sądownictwie, ma odblokować fundusze z Krajowego Planu Odbudowy. Prezydent apelował o szybkie rozpatrzenie wniosku i rozwiązanie sporu o prezesurę TK w samym Trybunale, próba wstępnego spotkania zakończyła się fiaskiem, gdyż stawiło się 10 sędziów, a tylko 8 głosowało za uznaniem, że nie ma potrzeby wybierania nowego prezesa. A tym owa szóstka warunkuje orzekanie w pełnym składzie.

Trudno orzec, jak szybko poselska nowela będzie uchwalona. Prawie na pewno nie uda się to przed wyznaczoną na 30 maja rozprawą ws. wniosku prezydenta, ale samo procedowanie nad nią może stanowić presję, by przynajmniej niektórzy „buntownicy” zasiedli do orzekania.

Jeden z nich powiedział „Rzeczpospolitej”, że projekt dowodzi, iż nie udało się przeciągnąć ich na stronę większości, ale przyznaje, że zmniejszenie liczby składów TK nie będzie niekonstytucyjne, gdyż jest to regulowane ustawą i było już ustawą zmieniane.

Omijanie przeszkody

Wojciech Hermeliński, sędzia TK w stanie spoczynku, wskazuje z kolei, że projekt obniżenia kworum do orzekania Trybunału w pełnym składzie do 9 sędziów to powrót do rozwiązania sprzed 2015 r., ale wtedy chodziło, aby choroba sędziego, urlop czy wyłączenie go ze sprawy nie blokowało orzekania TK. W obecnej inicjatywie chodzi zaś o ominięcie przeszkody, jaką jest odmowa szóstki sędziów udziału w pełnych składach do czasu wyboru nowego prezesa TK. To jest realny spór wymagający rozwiązania, gdyż Trybunał ma obowiązek rozpoznawać sprawy, a w pierwszej kolejności najważniejszy jak wniosek prezydenta o kontrolę prewencyjną ustawy.

– Mogę zrozumieć tę inicjatywę, ale szkoda, że szykowana jest dla jednego problemu, i zastrzeżenie może budzić pod kątem zasady poprawnej legislacji – konkluduje sędzia Hermeliński.

Etap legislacyjny: przed I czytaniem w Sejmie

Opinia dla „Rzeczpospolitej”

prof. Ryszard Piotrowski konstytucjonalista Uniwersytet Warszawski

Co zrobi ustawodawca, jak do „strajku” w Trybunale przystąpi kilku nowych sędziów? Czy obniży próg niezbędny, by TK mógł orzekać?

Ustawodawca ma się tutaj zaangażować po jednej ze stron w wewnętrznych sporach w Trybunale, których to sporów oczywiście nie powinno być.

Wymóg rzetelności i sprawności instytucji publicznych nakazuje bowiem sędziom orzekanie. Projekt tej noweli ma w tym pomóc, ale niedopuszczalne jest w demokratycznym państwie prawnym zmienianie reguł gry w trakcie gry i stosowanie nowych przepisów do spraw wszczętych i niezakończonych.

Nowela zatem, choć może służyć konstytucji, jednak w zakresie przepisów przejściowych będzie niekonstytucyjna.

Czytaj więcej

Tomasz Pietryga: PiS rzuca koło ratunkowe - sobie i Przyłębskiej

Zmiana powinna umożliwić w pierwszej kolejności zbadanie czekającego w TK na rozpoznanie wniosku prezydenta w sprawie noweli, która ma odblokować środki unijne z KPO.

Już nie trzeba 11

Pozostało 96% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe