Uwaga! Ustawa z 23 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw rozszerzyła katalog jednostek, których sprawozdania finansowe będą podlegały obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta, o krajowe instytucje płatnicze i instytucje pieniądza elektronicznego. Znowelizowane przepisy ustawy o rachunkowości będą miały zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań finansowych sporządzonych za 2016 r.
Wybór podmiotu uprawnionego
Jednostka objęta obowiązkiem badania musi wybrać podmiot uprawniony. To kompetencja organu zatwierdzającego sprawozdanie finansowe jednostki, chyba że statut, umowa lub inne wiążące jednostkę przepisy prawa stanowią inaczej. Zarząd jednostki nie ma takiego uprawnienia. Statut lub umowa spółki określają, kto jest odpowiedzialny za wybór audytora. W praktyce najczęściej wybiera go zgromadzenie wspólników bądź akcjonariuszy lub rada nadzorcza. Należy przy tym rozpatrzyć wiele kryteriów, ale przede wszystkim uwzględnić takie czynniki, jak:
- zasady bezstronności i niezależności biegłego rewidenta wynikające z art. 56 ust. 2–4 ustawy o biegłych rewidentach – badanie przeprowadzone z naruszeniem określonych tam zasad jest nieważne z mocy prawa (por. art. 66 ust. 6 uor);
- obowiązkowa rotacja biegłych rewidentów w jednostkach zainteresowania publicznego – zgodnie z art. 89 ustawy o biegłych rewidentach kluczowy biegły rewident (podpisujący opinię i raport) nie może wykonywać czynności rewizji finansowej w tej samej jednostce zainteresowania publicznego w okresie dłuższym niż pięć lat i ponownie może je wykonywać dopiero po upływie dwóch lat (w brzmieniu obecnych przepisów ograniczenie to dotyczy biegłych rewidentów, a nie podmiotów uprawnionych);
- uzyskiwane przez biegłych rewidentów i podmioty uprawnione do badania sprawozdań finansowych wynagrodzenie za wykonywanie czynności rewizji finansowej nie może być uzależnione od wyniku czynności rewizji finansowej i kształtowane przez świadczenie dodatkowych usług na rzecz jednostki. Wynagrodzenie za świadczone czynności rewizji finansowej powinno odzwierciedlać realną pracochłonność oraz stopień złożoności prac i wymaganych kwalifikacji.
Na podstawie uchwały o wyborze podmiotu uprawnionego do przeprowadzenia badania kierownik jednostki zawiera umowę na badanie sprawozdania finansowego. Umowę tę należy zawrzeć w terminie umożliwiającym udział biegłego rewidenta w inwentaryzacji znaczących składników majątkowych. Dla spółek, których rok obrotowy kończy się w grudniu 2015 r., dobry czas na podpisanie umowy to IV kwartał 2015 r. Spółki, których rok obrotowy kończy się w marcu bądź czerwcu, powinny się tym zająć odpowiednio w I i II kwartale tego roku. Należy również zwrócić uwagę na to, że rozwiązanie umowy jest możliwe jedynie w sytuacji zaistnienia uzasadnionej podstawy. Różnic poglądów w sprawie stosowania zasad rachunkowości lub standardów rewizji finansowej nie wolno traktować jako uzasadnionej podstawy rozwiązania umowy. O rozwiązaniu umowy o badanie lub przegląd sprawozdania finansowego kierownik jednostki oraz podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych informują niezwłocznie Komisję Nadzoru Audytowego.
Po raz pierwszy
Przed wejściem w życie wspomnianej już ustawy z 23 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o rachunkowości jednostki, które po raz pierwszy zostały objęte obowiązkiem badania sprawozdania finansowego, musiały stosować przepisy o rachunkowości w pełnym zakresie, tracąc uprawnienia do stosowania poniższych uproszczeń:
- brak obowiązku stosowania przepisów rozporządzenia ministra finansów w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych w odniesieniu do instrumentów finansowych;
- możliwość kwalifikacji umów leasingu według zasad określonych w przepisach podatkowych;
- brak obowiązku ustalania aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego;
- nieustalanie normalnego poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych przy ustalaniu kosztu wytworzenia produktu;
- możliwość niesporządzania rachunku przepływów pieniężnych i zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym.
Po zmianie uor z uproszczeń w zakresie:
- klasyfikowania umów leasingu według zasad określonych w przepisach podatkowych,
- odstąpienia od ustalania odroczonego podatku dochodowego,
- zwolnienia ze stosowania rozporządzenia w sprawie instrumentów finansowych
– mają prawo korzystać jednostki, które nie przekroczyły za poprzedni rok obrotowy co najmniej dwóch z trzech następujących wielkości:
sumy aktywów bilansu: 17 000 000 zł,
przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy: 34 000 000 zł oraz
średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty: 50 osób.
Prawo do skorzystania z uproszczeń mają więc także jednostki, których sprawozdania podlegają obowiązkowemu badaniu, jeżeli spełnią powyższe warunki. Należy jednak pamiętać o konieczności zachowania porównywalności danych. Niezbędne jest ustalenie wpływu przyjętych zmian zasad rachunkowości na dane porównawcze i umieszczenie odpowiedniej informacji w notach do sprawozdania finansowego.
Uwaga! Podział wyniku finansowego jednostek zobowiązanych do poddania corocznemu badaniu sprawozdania finansowego można przeprowadzić dopiero po wyrażeniu przez biegłego rewidenta opinii (w wyniku badania) bez zastrzeżeń, z uwagą objaśniającą lub z zastrzeżeniami o tym sprawozdaniu.
