Opinia przyjaciela sądu HFPC o przemocy domowej w Polsce: problem ma charakter systemowy

Helsińska Fundacja Praw Człowieka złożyła przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka opinię przyjaciela sądu w sprawie pani A.K. Wykazuje w niej, że problem przemocy domowej w Polsce ma charakter systemowy. HFPC powołuje się również na badania przeprowadzone wśród adwokatów i radców prawnych dotyczące skuteczności środków prawnych w praktyce.

Publikacja: 23.01.2019 09:00

Opinia przyjaciela sądu HFPC o przemocy domowej w Polsce: problem ma charakter systemowy

Foto: AdobeStock

dgk

Pani A. K. zarzuca Polsce naruszenie zakazu tortur, prawa do rzetelnego procesu sądowego oraz prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 3, 6 § 1 i 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka). Kobieta doświadczała przemocy ze strony brata. Twierdzi, że nie została jej udzielona właściwa ochrona, a świadczy o tym m.in. oddalenie jej wniosku o sądowe zobowiązanie brata do opuszczenia wspólnego mieszkania, ponieważ w chwili składania wniosku już tam nie mieszkała. Sąd nie wziął jednak pod uwagę, że kobieta uciekła z mieszkania w obawie o bezpieczeństwo swoje i dziecka. Ponadto prokurator odmówił zastosowania środka zapobiegawczego w postaci nakazu opuszczenia mieszkania przez brata, a zastosowany zakaz zbliżania się miał być przez niego wielokrotnie łamany.

Lekceważony problem

W opinii przyjaciela sądu HFPC prezentuje szerszy kontekst, zwracając uwagę na praktykę organów i instytucji w sprawach dotyczących przemocy w rodzinie.

Zaniechanie podejmowania przez władze efektywnych środków nakierowanych na przeciwdziałanie przemocy w rodzinie oraz udzielanie wsparcia i ochrony osobom doświadczającym przemocy powoduje, że przemoc w rodzinie należy traktować jako problem systemowy.

„Kobiety, które doświadczają w Polsce przemocy, nie mają zapewnionej adekwatnej ochrony. Spowodowane jest to m.in. lukami w regulacjach prawnych, niewystarczającą efektywnością środków nakierowanych na ochronę ofiar, a także niskim zaangażowaniem organów wymiaru sprawiedliwości w prowadzenie tego typu spraw" – zauważa Jarosław Jagura, prawnik HFPC.

HFPC w przeprowadzonych badaniach ankietowych zapytała prawników o trudności, z jakimi spotykają się podczas prowadzenia spraw dotyczących przemocy w rodzinie. Niemal 80  proc. adwokatów i radców wskazało na stereotypowe postrzeganie spraw lub osoby doświadczającej przemocy albo sprawcy. Ponad 66  proc. uznało, że organy procesowe lekceważyły sprawę, a ponad połowa wskazała, że trudnością była przewlekłość postępowania.

Izolacja oprawcy - kluczowa sprawa

HFPC zwraca uwagę, że odseparowanie sprawcy od osoby doświadczającej przemocy jest jednym z najistotniejszych aspektów przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Przepisy nie przewidują jednak efektywnych środków, które pozwalałyby na szybkie i skuteczne odseparowanie. Warunku tego nie spełniają środki zapobiegawcze, które mogą być stosowane w postępowaniu karnym.

Zgodnie z art. 11 a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie sąd w postępowaniu cywilnym może zobowiązać członka rodziny wspólnie zajmującego mieszkanie do jego opuszczenia. Sądy obu instancji w sprawie A. K. uznały, że nie była spełniona przesłanka wspólnego zajmowania mieszkania (A. K. uciekła z domu), w związku z tym nie można zastosować tego środka. Zdaniem HFPC taka wykładnia pomija szczególną sytuacją osób doświadczających przemocy i nie uwzględnia celu ustawy, jakim jest zapewnienie wsparcia dla osoby pokrzywdzonej przemocą w rodzinie. Analiza orzecznictwa wskazuje, że takich spraw było więcej.

Rozbieżności w orzecznictwie sądów oraz długi czas postępowań w sprawach o zobowiązanie członka rodziny do opuszczenia lokalu powodują, że w ocenie HFPC instytucja ta nie może być uznana za efektywne i skuteczne narzędzie ochrony osób doświadczających przemocy w rodzinie, w szczególności w aspekcie odseparowania od sprawcy i zapewnienia bezpieczeństwa.

Także regulacje z zakresu prawa i procedury karnej dotyczące przemocy w rodzinie nie zapewniają efektywnej ochrony osobie doświadczającej przemocy w rodzinie – takiej odpowiedzi udzieliło niemal trzy czwarte  ankietowanych przez HFPC prawników. W większości spraw nie są stosowane żadne środki zapobiegawcze, które mają doprowadzić do izolacji sprawcy od osoby narażonej na przemoc. Niemal 40  proc. prawników wskazało, że środek zapobiegawczy w postaci nakazu opuszczenia lokalu nie został zastosowany z urzędu w żadnej sprawie, w której brali udział. Jednocześnie 25  proc. pełnomocników wskazało, że mimo wniosku ze strony pokrzywdzonego taki środek nie został zastosowany w żadnej sprawie, w której uczestniczyli. Co więcej około 40  proc. adwokatów i radców prawnych wskazało, że organy procesowe zwykle nie reagowały na to, że podejrzani lub oskarżeni nie przestrzegali warunków środków zapobiegawczych (np. zakazu zbliżania się i kontaktowania).

Zdaniem HFPC sprawa A. K. p. Polsce ma charakter precedensowy. Europejski Trybunał Praw Człowieka ma możliwość rozwinięcia standardów dotyczących ochrony osób doświadczających przemocy w rodzinie. Należy mieć nadzieję, że sprawa ta przyczyni się do podjęcia przez polskie władze kompleksowych działań, które będą miały na celu przeciwdziałanie i eliminowanie przemocy w rodzinie.

Pani A. K. zarzuca Polsce naruszenie zakazu tortur, prawa do rzetelnego procesu sądowego oraz prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 3, 6 § 1 i 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka). Kobieta doświadczała przemocy ze strony brata. Twierdzi, że nie została jej udzielona właściwa ochrona, a świadczy o tym m.in. oddalenie jej wniosku o sądowe zobowiązanie brata do opuszczenia wspólnego mieszkania, ponieważ w chwili składania wniosku już tam nie mieszkała. Sąd nie wziął jednak pod uwagę, że kobieta uciekła z mieszkania w obawie o bezpieczeństwo swoje i dziecka. Ponadto prokurator odmówił zastosowania środka zapobiegawczego w postaci nakazu opuszczenia mieszkania przez brata, a zastosowany zakaz zbliżania się miał być przez niego wielokrotnie łamany.

Pozostało 84% artykułu
Konsumenci
Pozew grupowy oszukanych na pompy ciepła. Sąd wydał zabezpieczenie
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Sądy i trybunały
Dr Tomasz Zalasiński: W Trybunale Konstytucyjnym gorzej już nie będzie
Konsumenci
TSUE wydał ważny wyrok dla frankowiczów. To pokłosie sprawy Getin Banku
Nieruchomości
Właściciele starych budynków mogą mieć problem. Wygasają ważne przepisy
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Prawo rodzinne
Przy rozwodzie z żoną trzeba się też rozstać z częścią krów