Niedostosowane prawo przeszkadza

Mimo licznych implementacji  orzecznictwa ETS nadal w naszym prawie, zwłaszcza podatkowym, zdarzają się przepisy  niezgodne z traktatem Wspólnot Europejskich.

Problem dotyczy przede wszystkim tych kwestii regulowanych dyrektywami, zwłaszcza w VAT.

W kwestii podatków dochodowych Unia pozostawia krajom członkowskim swobodę. Nie oznacza to jednak, że nie muszą się z niczym liczyć. Traktat Wspólnot Europejskich zawiera bowiem katalog zasad ogólnych, które mają zastosowanie do wszystkich. W szczególności chodzi o zakaz dyskryminacji, swobodę przepływu kapitału czy pracowników.

Traktat nie wymaga przepisania jego zasad do prawa krajowego. Obowiązuje wprost i podatnicy mogą się na niego powoływać.

Naruszenie zasad

Polskie regulacje dotyczące podatków dochodowych, choć wprost nie łamią prawa unijnego, zawierają przepisy, które odmiennie traktują podmioty polskie i zagraniczne. Przykładem takiej dyskryminacji jest np. brak możliwości rozliczenia w Polsce straty oddziału (zakładu), który prowadzi działalność w innym niż Polska kraju unijnym, czy zakaz korzystania ze zwolnienia podatkowego przez unijne fundusze emerytalne i inwestycyjne. Ustawodawca rozszerzył je wprawdzie od 1 stycznia 2011 r., ale i tak na unijne fundusze nałożył dodatkowe warunki. Wciąż więc są wątpliwości, czy poprawione przepisy nie stoją w sprzeczności z zasadą swobody przedsiębiorczości.

Stwierdzona niezgodność z traktatem albo dyrektywą daje prawo do żądania od organów podatkowych, by zastosowały je za okresy rozliczeniowe już od dnia akcesji, czyli 1 maja 2004 r.

, nawet jeśli w danym okresie nie było odpowiedniego korzystnego dla podatnika zapisu w polskiej ustawie podatkowej. Podatnicy mają zatem prawo do korekty deklaracji za okresy nieprzedawnione, do zwrotu nadpłat czy wznowienia postępowania podatkowego. Dotyczy to np. podatników, którzy nie skorzystali z odliczenia od dochodu składek społecznych i zdrowotnych wpłaconych do zagranicznych systemów ubezpieczeniowych czy odliczania darowizn na rzecz zagranicznych organizacji pożytku publicznego, ulgi meldunkowej czy odsetkowej do nieruchomości nabytych na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Sam tylko zwrot akcyzy zapłaconej niezgodnie z prawem UE przez producentów energii resort finansów oszacował na ponad 900 mln zł. W ubiegłym roku sądy administracyjne w kolejnych dziewięciu sprawach skierowały do Trybunału Sprawiedliwości UE pytania prejudycjalne o zgodność polskich przepisów z prawem UE. Większość dotyczyła podatków.

Prawo pracy

Są dyrektywy, do których nie zostało dostosowane polskie prawo pracy.

– Dla przykładu nie ma w kodeksie pracy jednoznacznej regulacji wyznaczającej zakresy pojęciowe podróży służbowej wraz z towarzyszącymi jej roszczeniami o pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania oraz oddelegowania regulowanego postanowieniami dyrektywy 96/71 – zaznacza Małgorzata Brzóska, radca prawny z KSP Legal and tax advice.

Doprecyzowania wymaga też definicja pracy zmianowej.

– Praca zmianowa jest zdefiniowana szerzej niż w dyrektywie 2003/88/WE. Zgodnie z kodeksem wystarczy, by zmieniła  się pora wykonywania pracy przez poszczególnych pracowników po upływie określonego okresu. Zgodnie z dyrektywą niezbędne jest zastępowanie się pracowników na tym samym stanowisku – mówi Sławomir Paruch, radca prawny, partner w kancelarii Sołtysiński, Kawecki & Szlęzak.

W konsekwencji kodeksową pracą zmianową będzie taka, gdy dwaj pracownicy przychodzą w jednym tygodniu odpowiednio na godz. 9  i 10, pracując – poza pierwszą i ostatnią godziną – równolegle, a w kolejnym w odwrotnym porządku.

Przeoczone wyroki

Ustawodawca nie zareagował dotychczas na kilka starszych orzeczeń ETS, w których Trybunał potwierdził niezgodność polskich przepisów z prawem UE. Przykładami są tu orzeczenia w zakresie:

- wymogu zwrotu VAT na rzecz zagranicznego podatnika z EOG zarejestrowanego w Polsce dla celów VAT jedynie na rachunek bankowy w polskim banku (niezgodność z zasadą swobody przepływu kapitału, ETS z 25 czerwca 2009 r., C-356/08);

- obowiązku zapłaty PCC od podwyższenia kapitału zakładowego lub dopłat, jeżeli pieniądze pochodzą z kapitału własnego zagranicznego wspólnika lub kapitału własnego dalszego wspólnika z kraju UE (niezgodność z dyrektywą 69/335/EWG, ETS z 12 stycznia 2006 r., C-494/03) - czytaj więcej w artykule "Polski fiskus ogranicza swobodny przepływ kapitału";

- obowiązku zapłaty PCC od podwyższenia kapitału zakładowego z wypracowanego zysku netto spółki (niezgodność z dyrektywą 69/335/EWG, ETS z 11 listopada 1999 r., C-350/98) - więcej w artykule "Podatek od pożyczek był nienależny".

Powiedzieli dla „Rzeczpospolitej"

Adrian Jonca, doradca podatkowy z Kancelarii Beiten Burkhardt

W okresie poakcesyjnym ustawodawca   wielokrotnie dostosowywał polskie przepisy podatkowe do prawa wspólnotowego. Z momentem akcesji zauważalne były bowiem poważne niezgodności niektórych z TWE. Niezgodności te zostały w większej części usunięte, jednakże proces ten postępował stopniowo przez ostatnie siedem lat.  Nasz ustawodawca  reagował przede wszystkim po wydaniu niekorzystnego dla Polski wyroku ETS. Starsze orzeczenia ETS są wprowadzane do prawa krajowego ze znacznym opóźnieniem. Nie oznacza to, że podatnicy mogą  zacząć korzystać ze zmienionych przepisów dopiero po ich wprowadzeniu do polskiej ustawy podatkowej.

Magdalena Taborska, doradca podatkowy PwC

Obecnie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i fizycznych nie zawierają przepisów, które naruszałyby prawo unijne wprost. Można jednak – mając na uwadze konieczność zapewnienia swobód unijnych – zidentyfikować obszary, które odmiennie traktują polskich i zagranicznych rezydentów podatkowych, a w rezultacie dyskryminują pod względem podatkowym te dwie grupy. Wśród przykładów dyskryminacji można wymienić pobieranie podatku u źródła od kwoty brutto m.in. odsetek i należności licencyjnych płatnych od rezydentów podatkowych w krajach innych niż Polska – są opodatkowane w Polsce w momencie wypłaty, bez względu na to, czy podmiot otrzymujący wykaże w kraju rezydencji dochód lub stratę, i będzie miał możliwość odliczenia podatku płatnego w Polsce.

Masz pytanie, wyślij e-mail do autorek a.tarka@rp.pl, k.wojcik@rp.pl

Czytaj też artykuł:

Z wdrażaniem dyrektyw mogłoby być lepiej

Zobacz więcej w serwisie:

Prawo dla Ciebie

»

Prawo Unii Europejskiej

Prawnicy, doradcy i biegli

»