Agata Rozszczypała: O ile więcej od kobiet zarabiają mężczyźni

Do czerwca 2026 r. Polska, podobnie jak inne państwa Unii Europejskiej, będzie musiała wdrożyć dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2023/970 o transparentności wynagrodzeń. Jej celem jest wzmocnienie zasady równych wynagrodzeń dla mężczyzn i kobiet za taką samą pracę lub pracę o równej wartości.

Dyrektywa nakłada na pracodawców wiele nowych obowiązków. Osoby ubiegające się o pracę będą musiały otrzymać informację o proponowanym wynagrodzeniu (lub przynajmniej widełki płacowe) jeszcze przed rozmową rekrutacyjną. Pracodawcy nie będą mogli już pytać kandydatów o historię ich zarobków, co ma przeciwdziałać utrwalaniu różnic wynikających z wcześniejszych niższych wynagrodzeń kobiet.

Czytaj więcej

Wynagrodzenia

Nowe dane o płacach Polaków. Ile naprawdę zarabiamy?

6842 zł brutto – tyle w listopadzie ub. roku wynosiła mediana wynagrodzeń w gospodarce narodowej....

Osoby zatrudnione zyskają prawo do informacji o średnich poziomach wynagrodzeń na porównywalnych stanowiskach, w podziale na płeć. Dodatkowo, większe firmy zostaną zobowiązane do raportowania wysokości luki płacowej – a jeśli okaże się, że różnice przekraczają 5 proc. i nie wynikają z obiektywnych przyczyn, konieczne będzie wdrożenie działań naprawczych.

Ile naprawdę wynosi luka płacowa?

Dyrektywa stanowi odpowiedź na istotny problem – nierówności w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn, które mimo wielu działań i regulacji wciąż są znaczące. Według oficjalnych danych Eurostatu luka płacowa wynosi w Polsce około 8 proc., przy średniej unijnej na poziomie 12 proc. Na zbliżoną wartość (8,7 proc.) wskazują również nowe dane GUS obejmujące wszystkich zatrudnionych (za okres styczeń–październik 2024 r.). Trzeba jednak pamiętać, że to tzw. luka nieskorygowana, czyli po prostu średnia różnica w godzinowych płacach kobiet i mężczyzn, wyrażona jako procent płac mężczyzn.

Problem w tym, że porównanie przeciętnych wynagrodzeń nie uwzględnia różnic w wykształceniu, doświadczeniu zawodowym, stażu pracy czy zajmowanym stanowisku. Te różnice wpływają jednak na wynagrodzenie. Kobiety w Polsce częściej mają wyższe wykształcenie, rzadziej pracują fizycznie, ale też rzadziej trafiają do lepiej płatnych branż i dużych firm. Nie jest więc oczywiste, czy różnice dotyczące tych wszystkich cech uzasadniają różnice w wynagrodzeniach ogółem.

Gdy uwzględnimy te wszystkie kluczowe cechy, porównujemy w istocie rówieśników z takim samym wykształceniem i doświadczeniem, pracujących w tym samym zawodzie i sektorze. Jednak nawet wtedy ta skorygowana luka płacowa wynosi 12–14 proc. To znacznie więcej, niż wskazują najczęściej podawane dane o „luce nieskorygowanej” (około 8 proc.).

Mniej w portfelu dziś, mniej na stare lata

To wszystko przekłada się na bardzo konkretne pieniądze. Przy wynagrodzeniu na poziomie 8 tys. zł brutto miesięcznie (zbliżonemu do średniej krajowej), 12 proc. różnicy oznacza około 1 tys. zł mniej co miesiąc. W skali roku to około 11,5 tys. zł, a przez całą karierę zawodową – aż kilkaset tysięcy złotych!

Niższe wynagrodzenia przekładają się także na niższe składki emerytalne, a w konsekwencji także na niższe świadczenia na starość. Kobiety żyją przeciętnie dłużej, dlatego brak odpowiednio dużych oszczędności i niski poziom emerytur często skutkują ubóstwem wśród starszych, samotnych kobiet. Na jesieni życia kobiety nie mają za co godnie żyć.

Gdzie luka płacowa jest największa?

Największe różnice płacowe występują w sektorze prywatnym, gdzie skorygowana luka płacowa wynosi ok. 18 proc. W branżach zdominowanych przez mężczyzn oraz w finansach przekracza 20 proc. Szczególnie dotkliwa jest też wśród osób w wieku 35–44 lat, czyli w okresie, gdy wiele kobiet łączy pracę zawodową z wychowywaniem dzieci. Częściowym wyjaśnieniem może być więc tzw. kara za macierzyństwo, czyli spadek zarobków i wolniejszy rozwój kariery kobiet po urodzeniu dziecka.

Co ważne – a dla wielu osób również zaskakujące – wyższe wykształcenie i praca w zawodach wymagających wysokich kwalifikacji nie chronią przed nierównościami wynagrodzeń. W grupie zawodów opartych na złożonych, nierutynowych zadaniach (do których należą np. lekarki, prawniczki, programistki) luka płacowa wciąż wynosi 15–18 proc. To niepokojące, bo to właśnie w tych zawodach będzie koncentrować się coraz większa część rynku pracy.