Świat pogrąża się w recesji rządów prawa. Polska wyjątkiem

Najnowszy raport WJP przedstawia niepokojący obraz praworządności, czy raczej niepraworządności na świecie. Według danych, aż 68 proc. krajów objętych badaniem odnotowało spadek w zakresie rządów prawa, co stanowi znaczący wzrost w porównaniu z 57 proc. rok wcześniej. Eksperci mówią wręcz o „recesji rządów prawa” napędzanej przez „rosnące tendencje autorytarne” i „osłabienie mechanizmów kontroli władzy”.

Krajem o „najniższym poziomie rządów prawa” pozostaje Wenezuela, wyprzedzając Afganistan, Kambodżę, Haiti i Nikaraguę. Z kolei najwyższe wyniki (najlepszą kondycję rządów prawa) mają kraje skandynawskie oraz Nowa Zelandia, które od lat utrzymują się na szczycie rankingu. 

Największy spadek w historii indeksu odnotowała w tym roku Rosja, która – jak wskazują autorzy – „prowadzi w światowym kryzysie rządów prawa”. Kraj ten spadł ze 113. na 119. pozycję.

Co ciekawe, Stany Zjednoczone Ameryki, które w pierwszym roku drugiej prezydentury Donalda Trumpa straciły w Indeksie dwa punkty, zajmują w rankingu gorszą pozycję (27) niż Chiny (24).

Praworządność. Polska delikatnie poprawia wynik

Na tle innych krajów Polska jawi się jako „pozytywny wyjątek”. W tegorocznym zestawieniu WJP nasz kraj awansował o ułamek procenta i zajął 32. miejsce spośród 143 państw świata. W regionie obejmującym Unię Europejską, kraje EFTA oraz Amerykę Północną Polska plasuje się na 24. pozycji spośród 31.

Choć nie jest to spektakularny wzrost, Polska znalazła się w mniejszości państw, które w 2025 r. nie pogłębiły kryzysu praworządności. Zajęła też 32. miejsce na 51 wśród krajów o wysokich dochodach. 

Polska poprawia swój wynik drugi rok z rzędu. Od 2015 r. jej pozycja w Indeksie Rządów Prawa WJP spadała, najmocniej w latach 2017-2018. 

Przestrzeń obywatelska się kurczy – ale nie w Polsce

Autorzy raportu zwracają uwagę, że jednym z najbardziej niepokojących trendów globalnych jest „kurczenie się przestrzeni obywatelskiej” - ograniczanie wolności słowa, zgromadzeń i udziału obywateli w życiu publicznym. Te zjawiska pogłębiły się w ponad 70 proc. badanych krajów.

Polska jest jednym z wyjątków. W naszym kraju nie odnotowano pogorszenia w obszarach takich jak:

- wolność opinii i wypowiedzi,

- wolność zgromadzeń i stowarzyszeń,

- uczestnictwo obywateli w życiu publicznym.

To oznacza, że – mimo napięć politycznych i wyzwań systemowych – społeczeństwo obywatelskie w Polsce pozostaje aktywne, a przestrzeń debaty publicznej nie uległa tak silnemu ograniczeniu jak w wielu innych krajach.

Czytaj więcej

Prawo w Polsce

Polska awansuje w światowym rankingu praworządności

Polska poprawiła o trzy miejsca swoją pozycję w rankingu praworządności World Justice Project. Na...

Łyżka dziegciu. Niezależność sądów w Polsce nadal zagrożona

Nie wszystkie wskaźniki dla Polski są jednak pozytywne. Indeks wskazuje, że polski wymiar sprawiedliwości wciąż boryka się z problemami. Wskaźniki mierzące, czy sądy ograniczają władzę wykonawczą oraz czy wymiar sprawiedliwości w sprawach cywilnych i karnych jest wolny od niewłaściwego wpływu rządu, spadły odpowiednio w 61 proc., 67 proc. i 62 proc. krajów. Dotyczy to również Polski. Wymiar sprawiedliwości w sprawach cywilnych uległ osłabieniu w 68 proc. krajów i niestety także w naszym kraju. Spadek ten odzwierciedla coraz większe opóźnienia w rozpatrywaniu spraw, brak skutecznej alternatywy dla sądów (takich jak np. mediacja) oraz większą ingerencję rządu.