Praworządność i ułatwienia dla przedsiębiorców to priorytet dla nowego rządu

Nie można przywracać praworządności niepraworządnymi metodami – zapewniają eksperci, którzy od pewnego czasu przygotowywali projekty aktów prawnych, mających odwrócić niekorzystne zmiany w dostępie obywateli do wymiaru sprawiedliwości, a także w podatkach, prawie pracy i zasadach prowadzenia działalności gospodarczej.

Sygnalizujemy więc dziesięć najważniejszych problemów, które stoją przed rządem i parlamentem nowej kadencji – zanim jeszcze rozpoczną one swą działalność. Na pierwszym planie stawiamy kwestie związane z przywracaniem rządów prawa, które doznały zmian niekorzystnych z punktu widzenia dostępu obywateli do wymiaru sprawiedliwości. Spełnienie tych postulatów jest zaś niezbędne do odblokowania dostępu Polski do unijnych funduszy z KPO. Pozostałe dotyczą biznesu, podatków i twórców.

1. Przywracanie praworządności.

Partie, które mogą stworzyć parlamentarną większość, pomne rządów Zbigniewa Ziobry, zadeklarowały powrót do rozdzielenia urzędów ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego, aby prokuratura była niezależnym oskarżycielem i gwarantem praworządności dla obywatela. Zmianę da się przeprowadzić ustawą, pamiętając o nowym statusie zastępców prokuratora generalnego, którzy nawet po odejściu Zbigniewa Ziobry uzyskają jego kompetencje i mocniejszą pozycję, której nie będzie miał nowy prokurator generalny. Poprawić się też powinna sytuacja w sądach. Spór z Brukselą zakończyłaby ustawowa zmiana formuły wyboru członków Krajowej Rady Sądownictwa – tak by parlament nie wybierał do niej sędziów. Nominacje sędziowskie od nowej KRS nie budziłyby wątpliwości. Powinna też nastąpić weryfikacja powołań sędziowskich już dokonanych, ale bez naruszania wydanych wyroków. W Trybunale Konstytucyjnym powinny zostać zwolnione trzy miejsca zajęte przez tzw. dublerów. Według jednej z propozycji dokonałoby się to uchwałą Sejmu, która wykonywałaby wyrok Trybunału w Strasburgu.

2. Nowa ordynacja wyborcza.

Dopóki nie ma żadnych wyborów, jest czas, by zmienić to, co w kodeksie wyborczym niesprawiedliwe. Powinno się tak zreformować system, by odpowiadał wymogom XXI wieku i nie rządziła w nim pieczęć, papier i długopis. Należy skończyć z anachronizmem ciszy wyborczej. Rozszerzyć możliwość głosowania korespondencyjnego. Tak zmienić granice okręgów wyborczych, aby zarówno w małych, jak i dużych miejscowościach na oddanie głosu nie trzeba było czekać w długich kolejkach. Głosami Polaków z zagranicy obdzielić okręgi w całym kraju, zamiast wliczać je do okręgu warszawskiego.

3. Likwidacja zbiegów tytułów w ubezpieczeniach społecznych.

Chodzi o to, by opłacanie składek np. z umowy o pracę nie zwalniało z konieczności regulowania należności do ZUS np. ze zlecenia. – Dziś to źródło niepewności interpretacyjnych i często prowadzą do nadużywania innych niż umowa o pracę form zatrudnienia oraz niekorzystnie wpływają na konkurencję na rynku, gdzie obecnie taniej można zatrudnić zleceniobiorcę, który jest już ubezpieczony z tytułu pracy wykonywanej na rzecz innego podmiotu – wskazuje Łukasz Kozłowski z Federacji Przedsiębiorców Polskich. Warunkiem powodzenia zmian jest odpowiednio długie (przynajmniej roczne) vacatio legis.

Czytaj więcej

Gospodarka

Jedno z najważniejszych zadań dla nowego rządu: dobry program gospodarczy

Unijne fundusze, chiński mur między politykami a spółkami Skarbu Państwa, program mieszkaniowy, ale także polityka migracyjna oraz klimatyczna. To – zdaniem redakcji biznesowej „Rzeczpospolitej” – jedne z najważniejszych zadań dla nowego rządu.

4. Świadczenie chorobowe płacone od początku przez ZUS.

Eksperci postulują, aby od pierwszego dnia nieobecności pracownika było ono wypłacane przez ZUS, a nie przez pracodawcę (obecnie firma płaci przez pierwsze 33 dni). – Na pewno odciążyłoby to finansowo firmy. Obecnie wydatki z tego tytułu ponoszone przez pracodawców to kwoty rzędu 11 mld zł – wskazuje Łukasz Kozłowski z FPP. Jak podkreśla, mogłoby to też ograniczyć liczbę zwolnień lekarskich, bo ZUS miałby nad całym systemem większą kontrolę.

5. Uproszczenie składki zdrowotnej.

Wielu przedsiębiorców chce, aby składka zdrowotna znowu (tak jak przed Polskim Ładem) była płacona w stałej wysokości. Bez konieczności liczenia jej co miesiąc od dochodu z działalności gospodarczej. I bez obowiązku składania miesięcznych deklaracji do ZUS. To duże obciążenie dla przedsiębiorców. Na dodatek dochód będący podstawą wymiaru składki zdrowotnej często różni się od dochodu, od którego liczy się PIT, co mocno komplikuje rozliczenia. Dotyczy to firm na skali i liniowym PIT. Ryczałtowcy mają trochę łatwiej, ale wielu z nich musiało z kolei dopłacać składkę w rocznym rozliczeniu.

6. Odroczenie wejścia w życie Krajowego Systemu e-Faktur.

Nowy rząd powinien poważnie przyjrzeć się rewolucji w fakturowaniu, czyli tzw. KSeF. Obecne przepisy zakładają wprowadzenie obowiązkowych e-faktur w dwóch etapach: od 1 lipca 2024 r. dla czynnych podatników VAT i od 1 stycznia 2025 r. dla wszystkich innych, w tym zwolnionych. Obowiązkowy KSeF należy przesunąć i wprowadzić go dla wszystkich podatników bez wyjątku dopiero od 1 stycznia 2025 r. – uważa Aneta Lech, doradca podatkowy z LexAntis Doradztwo Podatkowe. W ocenie ekspertki wprowadzane takiej rewolucji dwuetapowo wywołuje ogromne zamieszanie, niepotrzebne komplikacje i koszty. A do tego przedsiębiorcy nie są przygotowani do takiej rewolucji. – Obecnie nie ma żadnej społecznej kampanii informacyjnej, a większość podatników nadal nie ma pojęcia czym jest obowiązkowy Ksef. Wydaje im się, że e-faktury to problem księgowych, które ich rozliczają. Nic bardziej mylnego. Brakuje też ważnych przepisów wykonawczych, które pozwoliłby na przygotowanie się do nowej formuły fakturowania. Nie mówiąc już o jakichś objaśnieniach czy wytycznych dla podatników – tłumaczy Aneta Lech.

7. Nowa ordynacja podatkowa.

Kompleksowa zmiana ustawy regulującej relacje podatnika z fiskusem jest postulowana od wielu lat. W 2019 r. powstał nawet obszerny projekt stworzony przez Komisję Kodyfikacyjną, ale go nie uchwalono. Warto do niego wrócić, by m. in. wprowadzić zakaz sztucznego wydłużania przedawnienia podatków, zakaz obchodzenia prawa przez urząd skarbowy, a także procedury szybszego załatwiania niespornych spraw. Potrzebne są też nowoczesne elektroniczne procedury kontrolne, które nie zakłócają działalności firm.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Wymiar sprawiedliwości w programach partii. Pytamy o ustrój, KRS i prokuraturę

Poważne zmiany w Krajowej Radzie Sądownictwa i prokuraturze są konieczne – twierdzi opozycja. PiS uważa swoje porządki w tych obszarach za sukces. Żadna z głównych sił, poza Konfederacją, nie postuluje zmiany konstytucji.

8. Reforma podatku od nieruchomości.

Niedawny wyrok Trybunału Konstytucyjnego wyrzucił do kosza przepisy o opodatkowaniu budowli wykorzystywanych w biznesie. Trzeba uchwalić nowe przed 2025 rokiem. Może to być okazja do szerszej reformy podatków lokalnych, m. in. po to, by wyeliminować spory podatników z gminami o to, co ma podlegać opodatkowaniu. Są postulaty takiego opodatkowania mieszkań w miastach, by zredukować liczbę pustostanów. Nie musi to oznaczać wprowadzenia powszechnego podatku katastralnego (tj. uzależnionego od wartości nieruchomości), choć w sytuacjach, gdy nieruchomość służy biznesowi, takie rozwiązanie nie musi wcale być szkodliwe społecznie.

9. Zniesienie tzw. podatku minimalnego.

W tzw. Polskim Ładzie przepisy o podatku dochodowym rozszerzono o daninę obciążającą firmy, które dochodu w ogóle nie osiągają lub wykazują rentowność poniżej 2 proc. Może ona zaszkodzić nawet mniejszym firmom, których straty lub niska dochodowość nie wynikają z chęci unikania podatków. Tę daninę należy znieść, a rozpocząć prace nad wdrożeniem w Polsce podatku minimalnego według standardów unijnych. Jest to tzw. drugi filar, obliczony na zwalczanie ucieczki od opodatkowania przez międzynarodowe korporacje.

10. Więcej sprawiedliwości dla mediów i twórców.

Ponad dwa lata temu minął termin wdrożenia dyrektywy 2019/790 z 17 kwietnia 2019 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym (DMS). Przepisy mają zapewniać twórcom godziwe wynagrodzenie, m.in. przez rozszerzenie praw do tantiem także na utwory rozpowszechniane w streamingu lub na żądanie. Nowe prawo pokrewne do wynagrodzenia za korzystanie z ich materiałów otrzymają też wydawcy prasy i dziennikarze. Sytuacja twórców, których dzieło dopiero po latach staje się bestsellerem, też ma się poprawić poprzez możliwość korygowania umów, które są dla nich niesprawiedliwe.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

PiS i opozycja mają skrajne poglądy na prawo karne, unijne i zmiany w SN

Przedstawiamy kolejne zestawienie pogramów najważniejszych partii politycznych startujących w wyborach parlamentarnych 2023. Zapytaliśmy o kwestie budzące wiele kontrowersji w ostatnich latach. Czy istnieje wyższość Konstytucji RP nad prawem UE? Jakie zmiany wprowadzić w Sądzie Najwyższym? Czy należy złagodzić, czy zaostrzyć prawo karne?

Współpraca: Paulina Szewioła, Aleksandra Tarka, Szymon Cydzik, Paweł Rochowicz, Przemysław Wojtasik