Przepisy określają ograniczenia prowadzenia agitacji wyborczej i kampanii referendalnej oraz konsekwencje ich naruszeń, w tym wynikające z przepisów karnych.
Komitety wyborcze prowadzą na zasadzie wyłączności kampanię wyborczą na rzecz kandydatów oraz pokrywają wszelkie wydatki ponoszone w związku z zarządzonymi wyborami ze swoich źródeł własnych. Podmioty uczestniczące w kampanii referendalnej pokrywają ponoszone przez siebie wydatki z własnych źródeł.
Jednoczesne trwanie kampanii wymaga od uczestników obu kampanii ścisłego rozgraniczenia działań do nich należących:
- wszystkie podmioty uczestniczące w kampanii referendalnej obowiązane są ściśle stosować się w swoich działaniach do ustawowej definicji danej kampanii, a przekaz powinien być ograniczony wyłącznie do prezentowania swojego stanowiska w sprawie poddanej pod referendum;
- komitety wyborcze nie mogą uczestniczyć w kampanii referendalnej;
- uczestnicy nie mogą przekraczać granic prezentacji swojego stanowiska w sprawie poddanej pod referendum;
- niedopuszczalne jest prowadzenie w ramach kampanii referendalnej faktycznej agitacji wyborczej, czyli podejmowanie jakichkolwiek działań mających charakter publicznego nakłaniania lub zachęcania do głosowania w referendum w określony sposób;
- znaczenie ma bezwarunkowe przestrzeganie przez komitety wyborcze i podmioty uczestniczące w kampanii referendalnej przepisów określających zasady oznaczania materiałów wyborczych/referendalnych.
Następstwem naruszenia zasady nieprowadzenia agitacji wyborczej przez podmioty uczestniczące w kampanii referendalnej może być uznanie, że świadczą one nieodpłatne usługi na rzecz komitetów wyborczych.
KARTA DO GŁOSOWANIA
Ustalona treść karty do głosowania w referendum zawiera m.in. oznaczenie daty referendum, pytanie lub warianty rozwiązania sprawy poddanej pod referendum oraz informacje o sposobie głosowania, a także opcjonalnie wyjaśnienie dotyczące przedmiotu referendum. Na karcie do głosowania znajduje się także odcisk pieczęci Państwowej Komisji Wyborczej oraz odcisk pieczęci komisji obwodowej.
W przypadku gdy referendum polega na udzieleniu odpowiedzi na postawione pytanie lub pytania, na karcie do głosowania zamieszcza się również wyrazy „TAK” i „NIE” (przypadek referendum październikowego), natomiast gdy referendum polega na dokonaniu wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami rozwiązania, przy każdym z wariantów umieszcza się po lewej stronie numer wariantu.
Podmiotem odpowiedzialnym za dostarczanie obwodowym komisjom kart do głosowania jest komisarz wyborczy – jednakże w przypadku przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego w tym samym dniu, w którym odbywają się wybory parlamentarne, zadania komisarzy wyborczych wykonują okręgowe komisje wyborcze powołane do przeprowadzenia właściwych wyborów. Dostarczanie komisjom obwodowym kart do głosowania odbywa się w trybie i pod nadzorem sprawowanym przez Państwową Komisję Wyborczą.
WAŻNOŚĆ GŁOSU
Ważnego głosu w referendum udziela się poprzez postawienie znaku „x” w jednej kratce obok odpowiedzi „TAK” lub „NIE”, odrębnie dla każdego pytania referendalnego. Wszelkie znaki, przekreślenia, w tym również i znak „x” postawiony przez głosujących poza przeznaczoną na to kratką traktuje się jako dopiski, które nie wpływają na ważność głosu. Natomiast wszelkie znaki graficzne naniesione w obrębie kratki, w szczególności zamazanie kratki, przekreślenie znaku „x” w kratce itp. spowodują, że głos będzie nieważny.
Głos będzie nieważny także wtedy, gdy głosujący postawił znak „x” w dwóch kratkach, tj. w kratce obok odpowiedzi „TAK” i w kratce obok odpowiedzi „NIE” lub nie postawił znaku „x” w żadnej kratce, tj. ani w kratce obok odpowiedzi „TAK”, ani w kratce obok odpowiedzi „NIE”. Wyodrębnione karty z głosami nieważnymi liczy się i odkłada, ich liczbę wpisuje do protokołu. Komisja następnie ustala z kart ważnych z głosami ważnymi liczbę głosów, na których głosujący postawił znak „x” w kratce obok odpowiedzi „TAK” lub postawił znak „x” w kratce obok odpowiedzi „NIE”.
LICZENIE ODDANYCH GŁOSÓW
Po opuszczeniu lokalu przez ostatniego wyborcę komisja zapieczętowuje urnę od góry, a następnie w pełnym składzie przystępuje do ustalenia wyników głosowania i sporządzenia protokołu głosowania w obwodzie. W pierwszej kolejności komisja dokonuje rozliczenia kart do głosowania i przelicza niewykorzystane karty. Po przeliczeniu karty niewykorzystane pakowane są w pakiet, który się opieczętowuje i opisuje „Karty do głosowania niewykorzystane”. Następnie komisja ustala liczbę osób uprawnionych do udziału w referendum, tj. umieszczonych w spisie osób uprawnionych łącznie z osobami dopisanymi przez komisję w trakcie głosowania. Komisja ustala liczbę osób, którym wydano karty do głosowania. Ustalenia dokonuje się na podstawie liczby podpisów potwierdzających otrzymanie karty referendalnej.
Na podstawie ustalonych danych komisja dokonuje rozliczenia kart, tzn. ustala, czy liczba kart niewykorzystanych i liczba osób, którym wydano karty do głosowania, stanowi w sumie liczbę kart, które otrzymała komisja.
W razie stwierdzenia niezgodności należy ponownie przeliczyć podpisy w spisie i niewykorzystane karty, a jeśli wynik zliczenia kart będzie ten sam, należy opisać przypuszczalną przyczynę niezgodności.
Następnie komisja wyjmuje karty z urny i je przelicza. Spośród wszystkich kart referendalnych komisja wydziela te całkowicie przedarte na dwie lub więcej części, których nie bierze się pod uwagę przy obliczeniach. Karty takie należy zapakować w pakiet, opieczętować go i opisać. Komisja wydziela i liczy karty nieważne, tj. inne, niż ustalone urzędowo lub nieopatrzone pieczęcią komisji obwodowej. Pozostałe są kartami ważnymi i na ich podstawie ustala się wyniki głosowania. Z kart ważnych komisja ustala liczbę głosów nieważnych oraz głosów ważnych. W przypadku wątpliwości należy przyjąć, że znakiem „x” postawionym w kratce są dwie przecinające się linie, których punkt przecięcia znajduje się w obrębie kratki.
SPORZĄDZANIE PROTOKOŁU I OGŁASZANIE WYNIKÓW
W sytuacji przeprowadzania w tym samym dniu referendum ogólnokrajowego i wyborów obwodowa komisja wyborcza ma obowiązek odrębnego ustalenia wyników głosowania i sporządzenia odrębnego protokołu głosowania. Protokół głosowania w obwodzie i kopie protokołu głosowania w obwodzie podpisują wszystkie osoby wchodzące w skład komisji, obecne przy ich sporządzaniu (nie mniej niż 2/3 składu), a więc i ci, którzy wnieśli do nich zarzuty, a następnie każdy egzemplarz protokołu opatruje się pieczęcią komisji. Komisja sporządza protokół w trzech egzemplarzach. Komisja obwodowa jeden egzemplarz protokołu głosowania w referendum wywiesza w miejscu łatwo dostępnym i widocznym dla zainteresowanych, a wywieszenie powinno nastąpić zaraz po jego sporządzeniu.
Opracowała Inicjatywa Edukacji Obywatelskiej
