Dla wszystkich nauczycieli świadczenie kompensacyjne, a dla niektórych

Ten rok przyniósł spore zmiany w zasadach przechodzenia na wcześniejsze emerytury nauczycieli. Kto do końca 2008 r. spełnił warunki do wcześniejszego przejścia na emeryturę z tytułu pracy w szczególnym charakterze lub z art. 88 Karty nauczyciela, ale jeszcze nie rozstał się ze szkołą, ten może skorzystać z tych uprawnień w każdej chwili – aż do osiągnięcia 60 lat – kobieta i 65 lat – mężczyzna.

Pozostałym trudniej niż dotychczas będzie zakończyć współpracę ze szkołą przed powszechnym wiekiem emerytalnym. Nauczyciele wciąż jednak mają taką możliwość. Przewidziano bowiem dla nich tzw. świadczenia kompensacyjne, o których mowa w obowiązującej od 1 lipca br.[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=8BCEDE75C99BB8490B2BAD978D26EEDD?id=315409] ustawie z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (DzU nr 97, poz. 800)[/link]. Ponadto ci pracujący z trudną młodzieżą mogą też przejść na emeryturę pomostową.

[srodtytul]Staż i wiek[/srodtytul]

Nauczyciel, który zgromadził odpowiedni staż – taki sam, jakiego wymagał art. 88 Karty nauczyciela – może przejść na tzw. świadczenia kompensacyjne. W tym jednak wypadku przepisy stawiają wymagania nie tylko co do stażu, ale także co do wieku. Będą one zresztą rosły wraz z upływem czasu. Od 2009 r. do do końca 2014 r. wymaga się od nauczyciela – zarówno kobiety, jak i mężczyzny – ukończenia 55 lat. W praktyce jest to więc świadczenie przeznaczone dla osób urodzonych po 31 grudnia 1953 r. Najmłodsi, którzy będą mogli je jeszcze otrzymać, to kobiety z rocznika 1973 i mężczyźni z rocznika 1968.

Prawo do świadczenia kompensacyjnego przysługuje nauczycielowi, który:

- osiągnął wiek uprawniający do świadczenia kompensacyjnego oraz

- udowodnił okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący 30 lat, w tym co najmniej 20 lat pracy w oświacie w wymiarze minimum połowy obowiązkowego wymiaru zajęć,

- rozwiązał na swój wniosek stosunek pracy.

[srodtytul]30 lat zatrudnienia[/srodtytul]

Do 30 lat stażu wlicza się okresy składkowe i okresy nieskładkowe, z tym że tych drugich nie może być więcej niż 1/3 udowodnionych składkowych. Jeżeli występuje zbieg okresów, to zalicza się korzystniejszy. Jeśli zatem dana osoba studiowała i jednocześnie pracowała na etacie, to zaliczone – jako okresy składkowe – będą lata pracy.

[srodtytul]20 lat przy tablicy[/srodtytul]

Nauczyciel musi też wykazać co najmniej 20 lat pracy w placówkach oświatowych. Starający się o świadczenie zetknie się z tym samym problemem, co wcześniej ubiegający się o nauczycielską emeryturę bez względu na wiek na podstawie art. 88 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=A44D1266F2C10D2A63EC56ACFE5EFC09?id=182007]Karty nauczyciela[/link]. W tych 20 latach mieszczą się bowiem tylko okresy wykonywania pracy – „z kredą przy tablicy”. Trzeba więc liczyć się z tym, że ZUS nie zaliczy do nich:

- czasu niezdolności do pracy, za który wypłacone zostało wynagrodzenie, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne,

- urlopu macierzyńskiego,

- urlopu wychowawczego,

- urlopu dla poratowania zdrowia,

- pozostawania w stanie nieczynnym,

- przebywania na urlopie udzielonym w związku z dalszym kształceniem się,

- służby wojskowej,

- urlopu bezpłatnego,

- czasu niewykonywania pracy, za który nauczycielowi wypłacono na podstawie Karty nauczyciela wynagrodzenie za czas usprawiedliwionej nieobecności.

[srodtytul]Pół etatu[/srodtytul]

Co więcej, ta nauczycielska praca musi być wykonywana w co najmniej połowie obowiązującego wymiaru czasu pracy. Ze świadczeń kompensacyjnych mogą też skorzystać dyrektorzy i wicedyrektorzy będący nauczycielami mianowanymi lub dyplomowanymi, choć ich pensum jest obniżone ze względu na zajmowane stanowisko. Wymiar wynika wówczas z umowy o pracę lub aktu mianowania.

[b]Jeśli szkołą lub placówką kieruje osoba niebędąca nauczycielem (powołana na stanowisko dyrektora przez organ prowadzący), to nie ma ona prawa do świadczenia kompensacyjnego. [/b]

[srodtytul]Wszystkie stosunki pracy[/srodtytul]

Nauczyciel, który chce otrzymać świadczenie kompensacyjne, musi rozwiązać stosunek pracy. Jeśli ma kilku pracodawców to oznacza to rozstanie z każdym z nich, bez względu na wymiary czasu pracy. Dotyczy to nie tylko oświaty, ale też innych pracodawców.

Jak wyjaśnia ZUS, świadczenie kompensacyjne przysługuje, jeżeli ostatnim stosunkiem pracy przed przejściem na nie był stosunek pracy w oświacie. Jeżeli nauczyciel pozostawał równocześnie w różnych stosunkach pracy, w tym poza szkolnictwem, to nabędzie prawo do świadczenia kompensacyjnego pod warunkiem, że te stosunki pracy zostaną rozwiązane nie później niż w dniu rozwiązania stosunku pracy w oświacie (czyli w jednostce, w której praca uprawnia do kompensówki).

Na równi z rozwiązaniem stosunku pracy z inicjatywy nauczyciela jest traktowane jego rozwiązanie lub wygaśnięcie w pewnych okolicznościach przewidzianych w art. 20 ust. 1, 5c i 7 Karty nauczyciela. Chodzi o sytuacje takie jak:

- rozwiązanie stosunku pracy w razie całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć,

- wygaśnięcie stosunku pracy w związku z pozostawaniem nauczyciela w stanie nieczynnym.

[srodtytul]Także przed lipcem[/srodtytul]

Osoby, które spełniły warunki przewidziane w ustawie o świadczeniach kompensacyjnych jeszcze przed jej wejściem w życie, również mogą skorzystać z uprawnień w niej przewidzianych. Prawo do kompensówki ma więc nauczyciel, który w 2009 r., ale przed 1 lipca 2009 r., ukończył 55 lat, ma odpowiedni staż, rozwiązał stosunek pracy z placówką oświaty i potem nie wykonywał żadnej pracy ani nie prowadził pozarolniczej działalności gospodarczej.

Warto pamiętać, że ZUS przyzna świadczenie kompensacyjne nie wcześniej niż od miesiąca zgłoszenia wniosku. Należy do niego załączyć m.in. zaświadczenia potwierdzające wykonywanie pracy w oświacie w wymiarze nie niższym niż połowa obowiązkowego wymiaru zajęć.

[srodtytul]Wysokość po nowemu[/srodtytul]

Świadczenie kompensacyjne będzie obliczane jako iloraz zwaloryzowanych składek i kapitału początkowego oraz średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku 60 lat, czyli tak samo jak emerytura pomostowa. Nie będzie mogło być niższe niż minimalna emerytura (obecnie 675,10 zł). Będzie waloryzowane na ogólnych zasadach. Podobnie więc jak w wypadku emerytur pomostowych jego wysokość zależy od tego, jak długo pracowała dana osoba i ile zgromadziła składek.

Trzeba pamiętać, że przejście na to świadczenie pozbawia rekompensaty z ustawy o emeryturach pomostowych, czyli dodatku do kapitału początkowego (dla osób, które przed 2009 r. pracowały co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach lub charakterze, np. w zawodzie nauczyciela, ale nie nabyły prawa do emerytury wcześniejszej ani pomostowej).

[srodtytul]Jak dorabiać[/srodtytul]

A co wówczas, jeśli były nauczyciel będzie chciał dorobić? W zależności od wysokości przychodów świadczenie kompensacyjne będzie zawieszane lub zmniejszane, podobnie jak wcześniejsze emerytury. Z jednym wyjątkiem – będzie zawieszane bez względu na przychód, jeśli zainteresowany podejmie pracę w placówkach, które wymienia art. 1 Karty nauczyciela (art. 9 ust. 2 ustawy). Na tle tego przepisu można się spodziewać sporów – czy chodzi o pracę nauczycielską w tych placówkach, czy jakąkolwiek?

Jak wyjaśnia ZUS, [b]prawo do świadczenia kompensacyjnego ulega zawieszeniu – bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu – w razie podjęcia pracy (nie tylko w charakterze nauczyciela) w jednostkach wymienionych w art. 1 Karty nauczyciela.[/b] Zasady tej nie stosuje się jednak, gdy praca wykonywana jest w jednostkach wymienionych w art. 1 ust. 2 pkt 1, 4 i 5 Karty Nauczyciela w innym charakterze niż uzasadniający objęcie przepisami Karty nauczyciela. W tym przypadku świadczenie w zależności od przychodów będzie zawieszone lub zmniejszone – na ogólnych zasadach. Jeżeli zatem osoba mająca ustalone prawo do świadczenia kompensacyjnego podejmuje pracę np. w kuratorium oświaty jako pracownik ds. ekonomicznych, to nie pozbawi jej to świadczenia w całości.

[srodtytul]Przejściowe świadczenie[/srodtytul]

Specjalną pomostówkę zainteresowany będzie pobierać do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, czyli 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. W miesiącu, w którym uprawniony do świadczenia kompensacyjnego osiąga ten wiek, dostanie je do dnia poprzedzającego dzień jego ukończenia. Jeżeli np. kobieta kończy 60 lat 20 listopada 2009 r., to świadczenie kompensacyjne za listopad dostanie za okres do 19 listopada. Potem przejdzie na zwykłą emeryturę.

[srodtytul]Tylko dla wybranych[/srodtytul]

Od 2009 r. praca nauczycielska nie jest już traktowana jako praca w szczególnym charakterze. Z pewnymi jednak wyjątkami, które przewiduje [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=E2EAE89ABB476E5D4BA83AC1A84869C7?id=294728]ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (DzU Nr 237, poz. 1656)[/link]. W załączniku nr 2 do niej, jako prace w szczególnym charakterze wymienione są prace nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz w zakładach poprawczych, zgodnie z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=07462CB33BAC0FA8A5456364B39BB6E1?id=164070]ustawą z 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich. [/link]

Nauczyciele zatrudnieni w takich warunkach we wspomnianych placówkach mogą przechodzić na emerytury pomostowe. Kryteria ich przyznania są inne niż w wypadku świadczeń kompensacyjnych. Jakie warunki trzeba spełnić? Osoba urodzona po 31 grudnia 1948 r. musi mieć 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna), odpowiednio 20 i 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Z tym, że wymaga się, aby przed 1 stycznia 1999 r. wykonywała jakiekolwiek prace w szczególnych warunkach lub charakterze wymienione bądź to w starych, bądź nowych wykazach, a po 31 grudnia 2008 r. – choćby jeden dzień przepracowała w szczególnych warunkach lub charakterze wymienionych w nowych wykazach. Trzeba też rozwiązać stosunek pracy.

Do tych 15 lat ZUS zaliczy wszystkie prace w szczególnych warunkach lub charakterze według starych przepisów – o ile były przebyte przed 2009 r., a także prace wymienione w nowych przepisach – przebyte po 31 grudnia 2008 r. Jeżeli prace wymienione w nowych przepisach przebyte były nie tylko po 31 grudnia 2008 r., lecz również przed 1 stycznia 2009 r., to zostaną zaliczone przy ustalaniu tych 15 lat.

W owych 15 latach może się więc znaleźć praca w różnych, nie tylko nauczycielskich, zawodach. Musi być to praca wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy.

Na pomostówkę mogą też przejść osoby, które po 31 grudnia 2008 r. nie były zatrudnione przy pracach w szczególnych warunkach lub charakterze wymienionych w nowych wykazach. Jest to możliwe, jeśli zainteresowany przed 1 stycznia 2009 r. pracował przez 15 lat w szczególnych warunkach lub charakterze – muszą być to więc prace, które figurują w nowych załącznikach.

[ramka][b]Kto dostanie świadczenie[/b]

Wymagane warunki:

- staż wynoszący 30 lat, w tym 20 lat pracy nauczycielskiej w wymiarze co najmniej połowy obowiązkowego wymiaru zajęć,

- rozwiązanie stosunku pracy,

- ukończenie: 55 lat – w latach 2009 – 2014

55 lat (kobieta) i 56 lat (mężczyzna) – w latach 2015 – 2016

55 lat (kobieta) i 57 lat (mężczyzna) – w latach 2017 – 2018

55 lat (kobieta) i 58 lat (mężczyzna) – w latach 2019 – 2020

55 lat (kobieta) i 59 lat (mężczyzna) – w latach 2021 – 2022

55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna) – w latach 2023 – 2024

56 lat (kobieta) i 61 lat (mężczyzna) – w latach 2025 – 2026

57 lat (kobieta) i 62 lat (mężczyzna) – w latach 2027 – 2028

58 lat (kobieta) i 63 lat (mężczyzna) – w latach 2029 – 2030

59 lat (kobieta) i 64 lat (mężczyzna) – w latach 2031 – 2032 [/ramka]

[ramka][b]Gdzie trzeba pracować[/b]

Prawo do świadczeń kompensacyjnych przysługuje nauczycielom, wychowawcom i innym pracownikom pedagogicznym zatrudnionym w:

- publicznych i niepublicznych przedszkolach,

- szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,

- publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego,

- placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=EE0C3C5B9638B6F7BDCC8E334B427357?id=175841] ustawy o systemie oświaty[/link], tj. w:

a) młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych oraz specjalnych ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania,

b) ośrodkach umożliwiających dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, organizowanych zgodnie z odrębnymi przepisami, a także umożliwiających dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację odpowiednio: obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego dziecka w wieku 6 lat w przedszkolu albo w oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki,

c) placówkach zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania. [/ramka]

masz pytanie, wyślij e-mail do autorki [mail=m.januszewska@rp.pl]m.januszewska@rp.pl[/mail]